Ik had me weer eens laten strikken voor een debat over het Palestijns-Israëlische conflict. Zoals dat meestal gaat: een paar die op mogen treden voor de Palestijnen, een paar die op mogen treden voor Israël, met een voorzitter daartussen. Nare discussies zijn het, en erg voorspelbaar. Wie opkomt voor de Palestijnen wordt door de andere kant gezien als een vijand van Israël, met altijd die ondertoon: dus ook tegen de joden.

In het publiek zat iemand die ik vaag kende. Tijdens de discussie stelde ze zich voor, een kennis van mijn familie al van erg lang terug. Joods. Haar dochter woonde in Israël. Ik heb jouw ouders heel goed gekend, begon ze te vertellen, en ik weet dat ze in het verzet zaten en joodse kinderen lieten onderduiken. En hoe kun jij nou opkomen voor de Palestijnen. Ben je dan vergeten wat je moeder heeft gedaan?

Ik was even van slag. Tot op dat moment had ik het nooit over het oorlogsverleden van mijn familie. Ik vond dat dat er niet toe deed. Ik had tenslotte mijn ouders niet uitgekozen, en stel dat ik hele verkeerde ouders had gehad, zou dat wat ik te zeggen had minder waard maken? Ook had ik de schroom van mijn ouders geërfd. Daar praat je niet over. Daar sta je je niet op voor. Dat deed je gewoon omdat je dat hoorde te doen. Ik weet hoe ze zich geërgerd hadden aan al die zogenaamde oorlogshelden, die na de bevrijding tevoorschijn kwamen.

Maar opeens, door de opmerking van de vrouw uit het publiek, werd het me met een flits duidelijk dat ik wel degelijk iets geërfd had dat er toe deed. Een heel basaal gevoel voor onrecht. Mijn moeder was politiek in het geheel niet bewust. Later snapte ze er niets van waarom ik zo nodig links moest zijn. Thuis waren ze van de VVD. Maar dit had ze wel doorgegeven: dat wat die kinderen werd aangedaan, dat mocht niet.

Maakte het uit dat het joodse kinderen waren? Ik geloof het niet. Het waren kinderen die niemand wat gedaan hadden, zo simpel was het. Nu zijn het de Palestijnse kinderen, de kinderen van een onder de voet gelopen volk dat niets anders heeft gedaan dan dat ze de historische pech hadden op een plaats te leven waarvan een ander vervolgd volk vond dat ze er recht op hadden. De slachtoffers van de slachtoffers. En ook de kinderen van de kolonisten, die de pech hebben de kinderen te zijn van mensen die denken dat ze een heilige missie hebben in het veroveren van nog meer land voor de joden.

Het was een vreemd gevoel, opeens, door de opmerking van die vrouw had ik de neiging om mijn moeder te verdedigen, uit te leggen. Ik had geen goede relatie met mijn moeder, het was voortdurend strijd over ongeveer alles, over de neerbuigende manier waarop ze met ‘de hulp’ omging, over haar opmerkingen over de mensen aan de verkeerde kant van de straat die ze ‘ordinair’ vond. En dan zijzelf, met haar rode nagels en haar jas van zeehondenbont.

Eens, toen de groep verraden was, was het haar taak om alle adressen af te fietsen om de onderduikouders te waarschuwen de kinderen meteen ergens anders onder te brengen. Een deel is gered, bij anderen was ze te laat. En bij elk adres liep ze het gevaar dat de Grüne Polizei haar op zou wachten. Toch deed ze het.

Het was bijna zestig jaar nadat het gebeurde alsof ik haar opnieuw kon zien fietsen.