Nawal el Saadawi (1)

Nawal el Saadawi
(foto Volkskrant)

Vele jaren geleden zag ik haar voor het eerst: de Egyptische feministe Nawal el Saadawi. Ze had al grijs haar. En ze ging nogal tekeer tegen de westerse feministes die dachten dat zij als ‘verlichte’ vrouwen wel voor de vrouwen in ‘achtergebleven’ gebieden uit konden maken wat goed voor hen was. Zo was er een demonstratie georganiseerd, ik geloof dat Germaine Greer voorop liep, tegen vrouwen besnijdenis. (Waarmee nog eens opgemerkt zij dat het onderwerp niet pas sinds gisteren op de agenda staat) Dat de westerse vrouwen solidair waren was niet het punt van haar kritiek, dat ze tegen vrouwenbesnijdenis waren ook niet – ook Saadawi was daar toen al fel tegen, maar dat ze zonder daar met de Egyptische vrouwenbeweging over te spreken een demonstratie hadden georganiseerd, over de hoofden heen van de vrouwen die het het meest betrof, dat vond ze een vorm van neo-kolonialisme. Alsof het Westen wel de agenda kon bepalen voor de vrouwen uit andere landen. “Het lijkt wel alsof jullie meer geïnteresseerd zijn in onze geslachtsdelen dan of we te eten hebben”, beet ze de wat bedremmelde witte feministes toe.
Ik vond dat ze gelijk had. Al vond ik haar niet erg aardig.
Nu de geschiedenis zich weer eens herhaalt en zij nog steeds op haar post is, kan ik zien hoever ze voor de troepen uitliep, toen al.

El Saadawi zet haar feminisme in een veel breder kader – en ik kan haar daarin heel goed volgen. Het gaat niet alleen om rechten voor vrouwen, al horen die centraal te staan in elke hervormingsbeweging, sociale beweging, pogingen om landen te democratiseren. Saadawi neemt een ongemakkelijke, maar noodzakelijke positie in tussen kritiek op de almacht van Amerika en het vrouwenonderdrukkende fundamentalisme.

Ik moest kiezen, toen ze hier was, tussen de ‘vrouwenmoskee’ waar ze sprak in de Balie in Amsterdam, en een bijeenkomst in Rotterdam over moslimfeminisme. Had geen spijt van mijn keuze. Maar wel jammer dat ik haar zelf niet opnieuw heb horen spreken. Dus ben ik blij met het interview met haar in de Volkkskrant vanochtend.

Een paar citaten (maar lees vooral het hele interview van Rachida Azough)

“We zitten in een vicieuze cirkel. Het beleid van neoconservatieve regeringen, dat gericht is tegen moslims en hun landen, geeft het fundamentalisme een stimulans. Terreur creeërt terreur en daar kan de VS dan weer op reageren. Het is een manier om het volk ervan te weerhouden stil te staan bij hun problemen, zich te organiseren en oplossingen te bedenken voor hun problemen. Dat wil de Amerikaanse regering niet. Die willen nog een eeuw de baas spelen. In tijden van oorlog kunnen de VS zich van alles veroorloven. Ze kunnen noodwetten in leven roepen, politieke gevangenen martelen, en iedereen die zich tegen hen keert kunnen ze een kopje kleiner maken.

Voor een recent voorbeeld van de negatieve invloed van de VS op de positie van vrouwen in het Midden Oosten hoef je maar naar Irak te kijken. Onder de dictator Saddam Hussein bestond er seculier familierecht. Ik heb het afgelopen jaar vele Iraakse vrouwen gesproken die destijds zonder hoofddoek studeeerden of met mannen werkten. Dat kan nu niet meer, zeggen zij, dankzij de Amerikaanse invasie die fundamentalisten ruim baan geeft.

U vecht op twee fronten. Aan de ene kant bestrijdt u de Amerikaanse hegemonie, aan de andere kant het fundamentalisme en vrouwenonderdrukking. Gaat dat samen?

Dat is een lastige taak, want beide tegenstanders proberen mij in een religieus vertoog te vangen. Het Westen heeft het alleen nog maar over islam en vrouwenonderdrukking, fundamentalisme en terreur. En fundamentalisten praten op hun beurt van nature voornamelijk over religie, zij streven naar een islamitische heilstaat. Om beiden van repliek te dienen, ben je haast gedwongen om ook over religie te beginnen. Maar daar liggen geen oplossingen.

Die liggen wél in de strijd voor sociale en economische rechten. Fundamentalisten winnen de harten van veel arme inwoners van islamitische landen weliswaar met liefdadigheid, maar niet met een economisch en sociaal programma. Westerse neo-conservatieven hebben wel een programma; privatisering, kapitalisme en vrije markt. Ze zeggen dat dit de oplossing is, maar het maakt de armoede alleen maar nog erger.

Jammer genoeg spreken we nauwelijks over solidariteit, over de globaliseringsbeweging, of polititieke representatie. Kijk maar: ik kom net uit Stockholm, waar ik was uitgenodigd voor een lezing over islam en vrouwen, en nu ben ik in Nederland voor nóg een lezing over islam en vrouwen. Ik mag het alleen maar hebben over vrouwenbesnijdenis, hoofddoeken en mishandeling.

Het lijkt wel of u feller gekant bent tegen de westerse hegemonie, dan tegen islamitisch fundamentalisme.

Luister. Ik heb veel kritiek op de islam. Maar ook in andere religieuze groepen vind je tot op de dag van vandaag vrouwenonderdrukking. Daarom ben ik ook geen moslimfundamentaliste; koptische en christelijke vrouwen in Egypte kampen met dezelfde problemen. Rechtvaardigheid is dan ook op zijn plaats, je kunt niet alleen de islam beschuldigen.

Vrouwenonerdrukking is bovendien zeker niet voornamelijk te wijten aan de historische rol van religie. Verder zie ik een positieve beweging onder fundamentalisten. De terroristische Moslimbroederschap is in beweging. Veel gelovigen keren zich van deze groepen af en beginnen nieuwe islamitische groeperingen die – in vergelijking – verlicht en open zijn. Dat is allemaal ondanks de VS. De grootste vrienden van de VS zijn de heersers in Saudi-Arabië, en zij propageren nu al decennia de meest gedegenereerde, fanatieke en vrouwonvriendelijke vorm van islam. Om niet door de mand te vallen uit Amerika hierop sinds kort enige kritiek. Dan is het toch geen wonder dat ik het probleem bij de wortel aanpak?

8 gedachten over “Nawal el Saadawi (1)

  1. Waarom alle vrouwen die iets voor de emancipatie discriminatie en zo vele andere zaken betekenen en dat ieder op hun eigen manier doen elkaar nou altijd af vallen en vinden dat hun mening de beste is,dat begrijp ik totaal niet.
    Wanneer staat er eens iemand op die een brug slaat naar elkaar en niet tegen elkaar!

  2. Opkomen voor de fundamentele gelijke rechten voor man en vrouw levert altijd al een spanningsveld op.

    Als je bijvoorbeeld vecht voor stemrecht voor vrouwen dan impliceert dit dat diezelfde vrouwen kunnen gaan stemmen op een partij die jij niet ziet zitten.

    In discussies wordt dit vaak over het hoofd gezien en worden feministes gedwongen om politiek voor een bepaalde kant te kiezen in kwesties die niet direct iets met de positie van vrouwen te maken hebben.

    Ik was zelf vroeger voor de afschaffing van de dienstplicht en tegelijkertijd voor de dienstplicht voor vrouwen als de dienstplicht niet afgeschaft werd. Dan kregen vrouwen immers de mogelijkheid om dienst te weigeren.

    Wanneer vrouwen volwaardig deelnemen aan de maatschappij en het maatschappelijk debat dan is het logisch dat ze het niet altijd met elkaar eens zijn. Ik kan dan ook bewondering hebben voor Nawal el Saadawi die het aangedurft om als arts openlijk te schrijven over bijvoorbeeld de mythes rondom het maagdenvlies van vrouwen. Tegelijkertijd kan ik het oneens zijn met haar opvatting over terrorisme.

  3. beste mevr.ik richt me maar noodgedwongen tot u.sorry,maar ik moet voor een prijsvraag weten wanneer de vrouwen in nederland stemgerechtig werden.is dat 1917,1945,1900,1922.kunt u mij daar een antwoord opgeven.ik heb u maar zo langs heel veel klikken gevonden.dank u voor uw genomen moeite.
    groeten hennie

  4. Ik denk dat emancipatie nog heel lang zal duren, zolang we onderdrukte als afzonderlijke partijen beschouwen.
    Zolang we onderdrukte vrouwen als iets anders zien, dan onderdrukte mannen, zullen we ook geen oplossing vinden voor onderdrukking.

  5. Wat zou betekenen dat vrouwenbeweging, homobeweging, zwarte beweging, arbeidersbeweging die uitgingen van het gezamenlijke feit van onderdrukking geheel overbodig zijn geweest? Lijkt me niet, Norman. Elke strijd tegen ongelijkheid begint bij de erkenning van die ongelijkheid.

  6. De strijd tegen ongelijkheid begint bij het erkennen van ongelijkheid, nadat je gezien en begrepen hebt wat ongelijkheid is.
    De kunst is denk ik, om te leren overal de ongelijkheid te herkennen en erkennen, ook in jezelf. Door iedere ongelijkheid afzonderlijk te bestrijden, doe je alsof ze niet dezelfde oorzaak hebben. Maar alle ongelijkheid komt voort uit het feit, dat mensen voortdurend zoeken naar onderscheiden om hun wereld hanteerbaar te maken. Het vervelende is alleen, dat het hanteerbaar maken uitmond in gemakzuchtig onderscheid maken tussen alles wat ik ken en alles wat ik niet ken.
    Als je ongelijkheid wilt uitbannen, moeten mensen leren hoe ze hun angsten kunnen gebruiken om te leren. En dan vooral elkaar leren begrijpen en kennen, zodat ze niet meer bang hoeven te zijn.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *