Onbekend maakt onbemind. Sommige van die tegeltjeswijsheden zitten ook in mijn brein opgeslagen. Ik ben een fervent aanhanger van gemengd. Natuurlijk omdat ik me daar zelf het prettigste bij voel, tot op zekere hoogte. In mijn vriendenkring miechelt het van de mensen die van zichzelf al tamelijk gemengd zijn. Gemengd joods en Indisch, of Nederlands en Marokkaans, of joods getrouwd met een moslim, of christelijk geweest en nu moslim, of politieke vluchteling, of communist geweest, of meer in het buitenland gewoond dan hier, of met een interessante seksuele leefstijl – bijna allemaal mensen die een reden hebben om zich niet zomaar tot de dominante cultuur te bekennen. Zoals Adrienne Rich dat beschreef, met haar specifieke eigen mix van identiteiten, joods en lesbisch en dichter en moeder van zoons, ‘disloyal to civilisation’. Met zo’n gemengde achtergrond laat je je niet makkelijk bij de dominante cultuur indelen en wil je dat ook niet.
Vanuit die voorkeur voor gemengd – gewoon omdat ik het spannender en interessanter vind – ben ik ook een instinctief voorstander van alles wat gemengd en niet gesegregeerd is: gemengde scholen, gemengde wijken. Met een centrale gedachte: als je al vroeg de voordelen van gemengd meemaakt, scheelt dat een boel in de vooroordelen die je later te verwerken krijgt. Nu blijkt het niet zo simpel. En als een onderzoek een deuk slaat in wat je eigenlijk al aangenomen had, dan wordt het nadenken.
Zo ligt er nu een onderzoek waaruit blijkt dat gemengde scholen (qua allochtoon en autochtoon) er niet per definitie voor zorgen dat de kinderen gunstiger over elkaar denken dan op de zogenaamde witte of zwarte scholen. Zie de Volkskrant van 8 september. Dr. Joep Bakker, van de Radboud Universiteit in Nijmegen: “het is een ideaal dat ik deel. In een fatsoenlijke samenleving horen bevolkingsgroepen niet langs elkaar heen te leven.”
Maar het is niet anders: onderwijs alleen verandert weinig aan het gegeven dat kinderen positiever oordelen over de eigen groep, met de aantekening dat allochtone kinderen positiever staan tegenover autochtone, dan omgekeerd. De witte cultuur is dominant, en dat internaliseren ook de allochtone kinderen al vroeg. Vroeger werd dat verschijnsel in de VS ook al gesignaleerd: als kinderen mochten kiezen tussen een zwarte en een witte pop, dan kozen zwarte kinderen vaker een witte pop dan witte kinderen een zwarte kozen.
Op gemengde scholen ontstaan wel vriendschappen tussen allo en auto, maar dat wil nog niet zeggen dat autochtone kindertjes het positieve oordeel over hun vriendje generaliseren naar de hele groep. Kinderen zijn heel goed in staat om Ahmet aardig te vinden, en Turken niks. Omgekeerd heb je ook autochtone kinderen die helemaal geen contacten hebben met andere kinderen en toch positiever oordelen over de groep migranten als geheel. Kinderen zijn geen onbeschreven bladeren, zegt Bakker. Ze worden niet alleen beïnvloed door hun school, maar ook door het maatschappelijk klimaat, door wat ze op de tv zien en hoe ze hun ouders over andere groepen horen praten.
Contact kan ook leiden tot fricties. De Amerikaanse socioloog Robert Putnam moest tot zijn treurnis constateren dat het sociale vertrouwen van mensen eerder af- dan toeneemt naarmate de etnische diversiteit in een woonomgeving toeneemt. In sterk gemengde wijken hebben de mensen minder vertrouwen, niet alleen in de buren, maar ook in de media en de politiek, doen ze minder vrijwilligerswerk en zijn ontevredener over hun leven. Ze hebben niet alleen weinig vertrouwen in de andere groep maar ook in de eigen groep. Hun wereldbeeld wordt over de hele linie wrokkiger. Door botsingen wordt aan beide kanten de eigen etnische identiteit eerder versterkt: men krijgt de neiging om zich meer in de eigen groep terug te trekken.
Putnam zelf heeft erg geworsteld met de resultaten van zijn onderzoek, zegt Jean Tillie in de Volkskrant, omdat hij bang was dat rechts ermee aan de haal zou gaan. Tillie is docent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ik had het op dit weblog al eens eerder over zijn opvattingen. Hier.
Putnam gaat er van uit dat de effecten die hij meet een kwestie zijn van korte termijn. Uiteindelijk leidt diversiteit tot meer creativiteit, wat aan te tonen is bij de ‘culturele klasse’ die floreert door de ‘botsing der culturen’, en ook in het gegeven dat teams van mensen met verschillende culturele achtergrond innovatiever zijn dan homogene teams.
Tillie: Putnam is misschien te monter, alsof je eerst door de zure appel van de migratie heen moet bijten, voordat we bij een harmonieuze wereld uitkomen.
Maar de immigratie zal doorgaan. In de jaren zestig maakten we ons druk over Italianen en Grieken, daarna over Surinamers en Antillianen, toen over Turken en Marokkanen, nu over moslims. Over twintig jaar zijn we waarschijnlijk bang voor Afrikanen of voor Polen. Immigratie hoort bij een globaliserende wereld. Dat kun je niet tegenhouden. Daarom is het probleem van sociaal vertrouwen niet op te lossen. Althans: als je het met de ene groep hebt opgelost, staat de andere voor de deur.
Niettemin kunnen we en moeten we wel wat doen om het proces van sociaal vertrouwen te versnellen, aan te moedigen. Tillie heb ik al eerder geciteerd, met een onderzoek dat politiek geheel uit de mode is, namelijk dat allochtonen meer participeren naarmate ze sterker zijn ingebed in hun eigen organisaties. Migranten vinden eerst in eigen kring zelfvertrouwen en sociaal kapitaal. Inplaats van groepen te dwingen met elkaar om te gaan, is het soms beter om ze de ruimte te laten waarin ze onder elkaar kunnen zijn.
Dat klopt met de emancipatieprocessen die ik van binnenuit heb meegemaakt in de jaren zestig tot tachtig. Vrouwen hebben die grote stappen voorwaarts niet gemaakt door zich meteen individueel in de politieke arena te storten. Daartussen stonden een breed scala van vormen van zelforganisatie, van praatgroepen, tweedekansonderwijs voor vrouwen, tot actiegroepen en vrouwengroepen binnen politieke partijen. Het is ook achteraf duidelijk dat vrouwen een steviger identiteit ontwikkelden, meer zelfvertrouwen, meer doel voor ogen, door de eigen groep als uitvalsbasis. Zelfde geldt voor de homobeweging. En terug naar dat schrijnende gegeven dat zwarte kindertjes al vroeg geleerd hebben dat wit aantrekkelijker is: het is de Black Power beweging geweest, met Black is beautiful als slogan, die veel gedaan heeft aan het herstel van het zwarte zelfbewustzijn in een dominant witte cultuur. Door te beginnen vanuit eigen kring.
En zo, denk ik, werkt bijvoorbeeld ook goed islamitisch onderwijs, zoals de school die ik eens bezocht. Die kinderen zitten stevig in hun identiteit. Het maakt ze een stuk weerbaarder om vervolgens hun plaats in de samenleving in te nemen.
We moeten dus wat soepeler omgaan met de gedachte dat gemengd en spreiding per definitie goed zijn voor de onderlinge omgang en het sociale vertrouwen. Het ideaal, gelijkwaardig samenleven, en niet langs elkaar heen, kunnen we aanhouden. De weg er heen is misschien wat minder eenduidig dan alleen maar zoveel mogelijk contact. Onbekend maakt onbemind, maar bekend leidt niet automatisch tot grote wederzijdse liefde. We moeten dus nog veel meer weten over de condities waaronder contact de integratie ook werkelijk bevordert, en het is ook duidelijk dat de focus daarbij niet alleen op de allochtonen gericht moet zijn.
Bakker: bij vluchtig contact vullen mensen vooral hun eigen stereotypen in. Zie je wel, zeggen ze dan, het blijven vreemde lui.
Een welkome uiteenzetting, bedankt Anja.
Ik heb gemerkt dat een gunstige conditie (waaronder het contact integratie bevordert) is dat mensen met een verschillende cultuur (generatie, godsdienst, enz.) bij elkaar over de vloer komen, dat men achter elkaars schermen en facades kan kijken. Nog beter werkt het als men als het ware een tijd in elkaars schoenen kan lopen.
Een andere gunstige conditie die ik heb opgemerkt is als iemand die een eind op weg is in de ontwikkeling van een nieuwe identiteit, zich weer een tijdlang (een week of wat) in haar of zijn oude omgeving kan spiegelen, zodat hij of zij zich sterker bewust wordt van een en ander.
Toch enkele kanttekeningen. Zouden de resultaten van het onderzoek van Putman niet meer te maken hebben met verschil in opleiding en inkomen? Zijn gemengde wijken nl. niet bijna per definitie achterstandswijken waar sowieso minder vertrouwen en participatie voorkomt, en homogeen autochtone wijken die van de de hoger opgeleiden met meer vertrouwen in de buren en de overheid? Of heeft hij netjes witte en gemengde achterstandswijken met elkaar vergeleken?
Speelt bij de identificatie van de zwarte met de witte kinderen (het experiment van de poppen) niet ook een rol dat in veel zwarte samenlevingen wit een mythische aantrekkingskracht heeft? Blanke westerlingen worden in zwarte samenlevingen vrijwel altijd positief gediscrimineerd. In veel van die culturen bestaan verhalen over een witte verlosser o.i.d. Niet om het onderscheid goed te praten, maar het verklaart misschien een deel van het verschijnsel.
Tenslotte mis ik in het citaat van Putman wederom de Indische Nederlanders en Molukkers die in de jaren vijftig al geproblematiseerd werden.
En o ja, ik maar denken dat mijn Indonesische vrouw ingeburgerd was, zij zat nl. bij de eerste lichting van de (inmiddels) oude inburgeringswet. Valt er van het weekend ook voor haar een oproep op de mat, of zij zich op 14 september maar even wil melden, anders kan ze een boete krijgen. Hieruit blijkt maar weer eens dat de gemeente haar administratie niet op orde heeft. Het blijft je achtervolgen.
Mevr Anja,
Was op zoek naar informatie over Irshad Manji.Zo ben ik heel tevallig op je website terechtgekomen. Ik als Belgische kende je niet. We zijn wel buren, maar het lijkt toch wel allemaal zo ver weg , soms. Ik heb je artikkels gelezen, Heel verrijkend moet ik zeggen. En wat het onbekend is onbemind, aangaat, zo is het ook werkelijk. De mensen reizen de halve wereld rond, ik vraag me soms af, waarom?? Is het omdat het daar toevaliger mooier weer is. Of omdat ze interesse hebben voor die andere leefwereld. Trouwens, men moet niet echt meer op reis gaan, je hebt in elke grootstad, wel de nodige ingrediënten, om je ergens anders te wanen. En je vervuilt er het luchtruim niet mee. Het is beter voor ons millieu om niet en-masse het vliegtuig op te stappen. En aan massa-toersme te gaan doen. En eens te meer een reden om bij je buitenlandse buur aan te kloppen en daar een praatje gaat maken.
Goed stuk.Jammer dat veel Nederlanders nog steeds niet weten dat
in een multi-cultureel land als Suriname wij alleen gemengde
scholen hebben en het gaat prima1 Studente van deze gemengde scholen(Havo/VWO)doorlopen glansrijk in Nederland de Universiteit.Gelijk heeft de schrijverster:in hun eigen kring begint de ontplooiing en verdere integratie(welke geweldige criticus durft het woord acculturatie in de mond te nemen).
In Suriname zijn confessionele scholen o.a.Moslim scholen,die niet onder doen voor welke andere type openbaar onderwijs cq
Christelijk,R.k., Hindoe-scholen.Misschien buiten de orde doch dit nog voor de betweters(Hindoestanen zijn qua relie;
Christenen,Moslims,Hindoes en atheisten;dus niet zoals het wordt
verwoord dat hindoestane in Nederland Hindoes zijn(waar blijft
ons goede kennis die wij moeten overbrengen op de scholen)!
Gemnengde scholen zijn idiaal voor acculturatie en integratie.
Beleidsmakers moeten het afleren om steeds te praten over zwarte
en witte scholen;nomaals ga kijken wat achtergelaten is in de kolonien Indonesie en Suriname(het werkt).Kinderen van Nederlanders en Belgen zitten allen op gemengde scholen;geen rasisme alszodanig(enkele surinaamse uitschotten heb je natuurlijk altijd.
Het artikle was positief opbouwend!wie durft meer van dit soort artiklen te schrijven.
“Gemengd joods en Indisch, of Nederlands en Marokkaans, of joods getrouwd met een moslim, of christelijk geweest en nu moslim”
Toch mis ik hier “Moslim geweest”, dat zou pas mooi en gemengd zijn.
Ken ik ook, Leo. Ik heb geen poging gedaan tot volledigheid. Als ik op mijn vingers tel ken ik in mijn kennissenkring zo drie, vier nee vijf mensen met moslimachtergrond die niet meer geloven. Ook in Gaza ken ik er twee. Het punt is dat het niet zo’n punt is. Nou is het niet mijn gewoonte om mijn vrienden uit te kiezen op de vraag of ze het kleurenscala op kunnen vullen, zodat ik mooi multiculti voor de dag kan komen hoor. Het is gegroeid zoals het is gegroeid.
Op dit moment is het onderwijs eigenlijk geen goed middel om integratie te realiseren.
Als je namelijk kijkt naar de opbouw van het systeem, dan zie je het volgende.
1. Leerkrachten zijn vaak leden van de dominante cultuur, die daarmee ook onbewust die cultuur proberen over te dragen. Hoe tolerant ze ook mogen zijn. Je ziet dit bijvoorbeeld aan het feit, dat goed aangepaste leerlingen, die goed kunnen leren, in het middelpunt van de aandacht van de leerkracht komen te staan. Dat is ook een aspect dat binnen de Nederlandse cultuur als belangrijk wordt gezien. Goed je best doen op school.
2. De beleidsmakers in het systeem zijn vaak leden van de dominante cultuur. Ze zullen dus ook niet snel beleid gaan ontwikkelen, waarmee de dominante cultuur ondergraven wordt. Dat vraagt namelijk om inzicht in je eigen cultuur. En inzicht in cultuur ontwikkel je echter pas als je een vergelijkingspunt hebt. En twee of drie weken per jaar op vakantie in het buitenland is geen vergelijking.
3. De experts die ondersteuning bieden aan het systeem zijn vaak leden van de dominante cultuur. Deze experts weten alles af van het systeem zelf. Hoe maak je beter lesmateriaal? Hoe richt je scholen in zodat ze veilig zijn voor de gebruikers? Hoe leidt je leerkrachten op zodat ze binnen het systeem aan het werk kunnen? Maar daar hoort vaak niet bij:
Hoe biedt je andere culturen de mogelijkheid om te integreren?
– Wat moet er in het systeem veranderd worden om andere culturen samen te kunnen laten leven met de meest voorkomende cultuur?
– Wat zijn de kenmerken van andere culturen die gebruik moeten maken van het aangeboden onderwijssysteem?
– Hoe leer je leerkrachten omgaan met culturen, die anders zijn dan de eigen cultuur?
Het hele onderwijssysteem is er dus op gericht, niet expres overigens, maar gewoon doordat het nu eenmaal zo gegroeid is, om zichzelf in stand te houden.
Het systeem aanpassen zou betekenen, dat alle leden zich moeten veranderen in multiculturele experts. Op die manier zou je niet zoveel hoeven doen aan integratie. Het probleem dat je dan creëert is dat de deelnemers in een school, zowel leerlingen als leerkrachten, binnen de school vanuit een bepaalde cultuur zouden leven, maar daar buiten weer een andere cultuur zouden naleven. Uiteindelijk is de mens wel zo flexibel.
Misschien is in die zin Suriname een mooi voorbeeld. Eigenlijk is er geen dominante cultuur. Dus alle culturen zijn gelijk aan elkaar en hebben allemaal hun eigen kracht in te brengen in de totale cultuur van Suriname. Ze zijn zelfs afhankelijk van het schoolsysteem om te voorkomen dat de leden van de maatschappij niet met elkaar kunnen samenleven. Bijvoorbeeld omdat ze elkaar niet kunnen verstaan. Het lijkt wat dat betreft een beetje op beton. In de verkeerde samenstelling van ingrediënten, krijg je geen beton maar zand, grind, cement, water, dat is de situatie in Nederland en West-Europa. In de juiste verhouding maken de ingrediënten beton.
Een tweede punt waarom onderwijssystemen niet geschikt zijn als integratie middel is omdat dat niet het doel is. Leerkrachten krijgen daarvoor de middelen en vaardigheden niet mee. Dat er toch leerkrachten zijn, die het lukt om binnen hun klas integratie te creëren, heeft te maken met die specifieke leerkracht. Schijnbaar heeft die leerkracht wel de vaardigheden en houding om iets te creëren, het is echter niet het doel van het onderwijs.
En laten we maar eerlijk zijn. Op dit moment heeft de politiek aan het onderwijs niet het doel integratie meegegeven, maar kennismaatschappij ontwikkelen. Het onderwijs moet een bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling van Nederland, niet de menselijke of maatschappelijke.
Ik werk zijdelings mee aan een initiatief http://www.wijdewereldschool.nl Dat is een stichting die probeert werkelijk multicultureel (intercultureel) onderwijs te realiseren. Een eerste school die deelneemt is de Wereldwijzer in het Haagse Zeeheldenkwartier, een kleine katholieke, gemengde school. Leerkrachten dienen zich werkelijk te verdiepen in de culturen van de leerlingen op hun school en ook in de culturen die niet vertegenwoordigd zijn, maar die je wel op straat tegenkomt. Elementen van die culturen moeten in de lessen terugkomen, in de vorm van verhalen, liedjes, voeding, maar ook in de voorbeelden die bijv. bij rekenonderwijs gegeven worden, in de teksten bij het taalonderwijs, en in de decoratie van de school. Een van de uitgangspunten is, dat de leerling die niet tot de dominante cultuur behoort, iets van haar/zijn cultuur in de school terugvindt, zodat zij/hij zich met de school kan identificeren. Ouders wordt gevraagd op een actieve manier iets van thuis in te brengen: de ouder wordt in zekere zin als deskundige gezien – de leerkracht stelt zich luisterend op.
actief pluralisme i.p.v. multicultureel onderwijssysteem?
Norman schrijft: Op dit moment is het onderwijs eigenlijk geen goed middel om integratie te realiseren.
Als je namelijk kijkt naar de opbouw van het systeem, dan zie je het volgende.
1. Leerkrachten zijn vaak leden van de dominante cultuur, die daarmee ook onbewust die cultuur proberen over te dragen. Hoe tolerant ze ook mogen zijn.
Je hebt hier kennelijk al zulke vaststaande ideeën over dat je ze zelfs kunt nummeren, Norman. Maar wanneer ben jij voor het laatst op een school geweest, welke was dat, en heb je toen ruim gelegenheid gehad of genomen te spreken met docenten?
Of dènk je alleen maar dat het op scholen zo gaat?
Ik ben docent. Jouw hele betoog is van begin tot eind een verhaal waarin ik me totaal niet herken. Je laatste zin doet bij mij de deur dicht. Je hebt volgens mij geen idee waarover je het hebt.
Wat wij docenten op de scholen nodig hebben zijn mensen, politici, ouders, Normannen Dragten, die de moeite nemen echt te weten waarover ze het hebben. Omdat ze zich op de hoogte stellen. Die begrijpen hoe belangrijk de rol van het onderwijs is en zien, erkennen, dat het onderwijs, lees: de docenten, zich dagelijks van deze rol bewust is. Mensen die bereid zijn, het onderwijs daarvoor ruimte te geven en het geld dat voor deze ruimte nodig is.
Mensen dus die roepen “Laten we maar eerlijk zijn” en de docenten het krediet geven dat ze verdienen. Omdat ze dag in dag uit een bijdrage leveren aan de menselijke en maatschappelijke ontwikkeling van Nederland.
En daarnaast ook nog lesgeven.
Sorry, maar deze borrelbijdrage maakt me boos. Waar heb je deze informatie vandaan, Norman?
Ik wil even reageren op wat stellingnames van Hendrik Jan.
Een citaat uit zijn reactie:
‘Zouden de resultaten van het onderzoek van Putman niet meer te maken hebben met verschil in opleiding en inkomen? Zijn gemengde wijken nl. niet bijna per definitie achterstandswijken waar sowieso minder vertrouwen en participatie voorkomt, en homogeen autochtone wijken die van de de hoger opgeleiden met meer vertrouwen in de buren en de overheid?’
Zelf woon ik in Groningen in één van de Vogelaar-probleemwijken. De mensen die hier wonen hebben geen hogere opleiding en bovendien geen cent te makken.
ER wonen hier autochtone Nederlanders, Antillianen, Surinamers, Marokkanen, Turken, Chinezen en dan ben ik er hoogstwaarschijnlijk nog een aantal vergeten.
De volwassenen en vooral ook de kinderen trekken prima met elkaar op. Niet iedereen natuurlijk, maar door de bank genomen zeker.
Laatst was ik een buurtfeest en het viel me op dat de kinderen met elkaar speelden of praatten zonder dat ze zagen dat ze een andere huidskleur hadden of dat ze van andere komaf waren. In mijn straat is ook een basisschool en daar spelen ze ook allemaal door elkaar. Volwassenen van verschillende kleur zitten in de lente en zomer op een stoepje en hebben het gezellig met elkaar. Vandaar dat het verhaal van Hendrik Jan (vooral de veralgemenisering erin) me erg verbaasde.
We moeten niet doen alsof iedereen van verschillende kleur en komaf altijd goed met elkaar overweg kunnen, maar de stellingname van Hendrik Jan vind ik verkeerd, zelfs denigrerend.
Veel groeten,
Peter de Maan,
Groningen
@Clara Legêne, dank je wel voor je reactie. Het is goed om te lezen, dat er ook leerkrachten en docenten zijn, die zich wel proberen in te zetten voor begrip en ruimte voor andere culturen.
Maar dan komt bij mij de vraag op, hoe het kan dat dit begrip van de leerkrachten en docenten niet buiten de school terug te vinden is? Wat doen we in het onderwijssysteem verkeerd, waardoor alle inspanning van leerkrachten verloren gaat?
Ik geef toe, dat mijn samenvatting in drie punten, niet meer is dan een samenvatting van het sociaal wetenschappelijk onderzoek, dat de laatste honderd jaar is uitgevoerd in scholen en het schoolsysteem. Uit dat onderzoek komt ook naar voren dat er uitzonderingen zijn. Maar helaas zijn het niet meer dan uitzonderingen en blijkbaar een druppel op een gloeiende plaat.
De vraag is dus niet zozeer, waarom je boos zou worden op mij, mijn uitspraken, mijn informatiebron of op een systeem dat niet bijdraagt aan een tolerantere maatschappij.
Maar:
“Hoe kun je leerkrachten, die wel bijdragen aan tolerantie, wederzijds begrip en in openheid met elkaar samenleven meer invloed geven op hun omgeving en het systeem?”
Maar dan komt bij mij de vraag op, hoe het kan dat dit begrip van de leerkrachten en docenten niet buiten de school terug te vinden is? Wat doen we in het onderwijssysteem verkeerd, waardoor alle inspanning van leerkrachten verloren gaat?
Ja, zo kan ik het ook. Je draait het om, Norman. We zijn op school aan de lopende band bezig de rommel die de maatschappij binnenbrengt, op te ruimen. Niet de school doet iets verkeerd dus, de school probeert aan de lopende band de problemen van buiten de school binnenschools in goede banen te leiden.
Ik geef toe, dat mijn samenvatting in drie punten, niet meer is dan een samenvatting van het sociaal wetenschappelijk onderzoek, dat de laatste honderd jaar is uitgevoerd in scholen en het schoolsysteem. Uit dat onderzoek komt ook naar voren dat er uitzonderingen zijn. Maar helaas zijn het niet meer dan uitzonderingen en blijkbaar een druppel op een gloeiende plaat.
Graag vermelding van voorbeelden van de onderzoeken die je noemt. Welke onderzoeken in de laatste 100 jaar (heb ik iets gemist en speelt het al zo lang? Al vanaf de invoering van de leerplicht?) hebben zich specifiek gericht op de rol van scholen bij het integratieproces? Ik kan mij als onderwijskundige geen enkel onderzoek herinneren met specifiek dit onderwerp en deze voor de school vernietigende uitkomst.
Wat ik daarnaast hoogst merkwaardig vind is dat je eenzijdig naar de scholen en docenten wijst en met geen woord rept over politiek flankerend beleid, dat een zeer noodzakelijke voorwaarde is om scholen naast hun kerntaken ook aan politiek gewenste sociaal-maatschappelijke doelen te laten beantwoorden. Ik kan je wel recente onderzoeken noemen, die de politiek wijzen op een instabiele koers inzake integratie en tegengaan van segregatie, ook wat betreft voorzieningen. Hier bijvoorbeeld.
Je komt op mij over als iemand die niet van zijn betonnen mening is af te brengen. De leerkracht die bijdraagt aan tolerantie et cetera is in jouw optiek een zeldzaam zoogdier dat enkel druppels op gloeiende platen loopt te morsen en geen enkele invloed heeft op zijn omgeving en ‘het systeem’.
Op welke scholen heb je deze wijsheid toch opgedaan? Nogmaals, ik ken ze niet.
God kolére, wat een boel woorden voor zoiets simpels, zeg! We weten toch allemaal, dat verschillen de wereld kleuren? En we weten toch óók allemaal dat als je alleen maar fanatiek ijverig de veschillende kleuren door elkaar heen mengt, je telkens één en dezelfde vieze kleur overhoudt? De coclusie “Laat het nou eens even lekker gewoon zijn gang gaan” vind ik dan ook wel zo’n beetje de meest verstandige. Als je de pracht van de verschillen wilt kunnen mee maken, zul je ze ook allemaal de ruimte moeten laten om zelf te doen. Minder moeten, méér mogen! Simpel ,toch?
Tim, ik ben het helemaal met je eens. We moeten als onderwijssysteem, en dan bedoel ik ook alle politici en beleidsmakers, maar eens afstappen van onze behoefte om eenheidsworst te maken van iedere inwoner van Nederland (de maakbaarheid van de Nederlandse burger). Helaas zullen de meeste onderwijskundigen en leerkrachten nu roepen, dat daar veel geld voor nodig is. Waarna de politici roepen dat het geld op is. En helaas zou ik op dit moment ook niet weten hoe we dit dilemma kunnen oplossen. Misschien lukt dat wel pas, nadat we voor onszelf besloten hebben om niet langer eenheidsworst als doel te hebben voor het onderwijssysteem.
Misschien wordt het tijd, dat we de rommel die buiten de schooldeur gecreëerd wordt te laten voor wat zij is en te zien als een uiting van culturele diversiteit. En dan laten we achter de schooldeur wel zien, dat je in vrede met elkaar kunt samenwonen en -werken. Als ik Clara moet geloven, dan bestaat dat probleem niet. Als ik de vereniging Beter Onderwijs Nederland als uiting en bijvoorbeeld een moord binnen een school als extreem voorbeeld moet nemen, dan hebben we genoeg problemen.
@Clara, dank je wel voor je reactie. Maar ik heb geen enkele behoefte om een gesprek aan te gaan, waarin mijn woorden pas als waar worden aangemerkt als ze gestaafd worden door namen van onderzoekers, die door mijn hooggeleerde voorgangers als belangrijke bijdragers aan de discussie worden bestempeld. Ik wil graag zelf ook enig kritisch, deductief en inductief vermogen inbrengen in een discussie.
Het enige dat ik uit zo’n stellingen discussie voort zie komen is een stellingenstrijd, waarin mijn beeld van de werkelijkheid niet realistischer is dan het daar tegenover gestelde beeld.
Het enige voordeel van die stellingenstrijd is, dat als ik ervoor opensta, ik een omvangrijker beeld krijg van de werkelijkheid. Uit onze discussie weet ik nu, dat er gelukkig ook scholen en leerkrachten zijn, die wel bezig zijn met de culturele verschillen binnen Nederland.
Nou Peter, waar maak je je druk over? Ten eerste zijn het geen stellingnames, maar vragen. Het kan zijn dat ik het mis heb. Ik heb alleen wat twijfels bij de conclusies van Putman en heb nog geen antwoorden op mijn vragen.
Ten tweede is niet iedere (achterstands)wijk hetzelfde. In mijn wijk, geen Vogelaarwijk maar wel erg gemengd, leeft men vooral langs elkaar heen en is er een stuk minder vertrouwen dan kennelijk in jouw wijk.
Generaliseren is ook niet mijn stijl, maar soms ontkom je er niet aan.
Nou snap ik je niet meer, Norman. We zijn in discussie, jij beroept je zelf op onderzoeken die ik niet ken en waar ik oprecht nieuwsgierig naar ben, ik vraag jou naar de onderzoeken die je noemt en nou zeg je dat je daar geen zin in hebt omdat het dan een stellingenstrijd wordt en je denkt dat ik je niet geloof als je het niet met onderzoeken kunt onderbouwen. Bovendien heb je geen onderzoeken nodig om je mening te formuleren, zeg je.
Als ik opmerk dat het probleem van segregatie en niet goed functionerende integratie binnenschools – een probleem dat er wel degelijk is, maar niet in de proportie die jij schetst – samenhangt met de rommel die er sowieso in de maatschappij is (in combinatie met een te weifelende koers van de politiek), stel jij doodleuk voor die maatschappij met bagger en al dan maar te laten voor wat’ie is en te zorgen dat het binnen school pais en vree en koek en ei is. Alsof dat zou kunnen. Alsof je de razend gecompliceerde wereld waarin al onze leerlingen leven en die ze mee naar binnen brengen, buiten kunt sluiten. Was het maar zo. Het punt is, Norman, dat als wij op de scholen onze eigen wereld gaan creëeren (gesteld dat dat kon) en ons geen bal zouden aantrekken van de boze buitenwereld, wij precies datgene zouden gaan doen wat jij ons nu verwijt: onze sociaal-maatschappelijke plicht verzaken.
Je haalt de moord op conrector Hans van Wieren bij het Terra-college aan. Je zegt er gelukkig zelf bij dat het een extreem voorbeeld is. Dat is het ook. Bovendien was het een incident, hoe afschuwelijk ook.
Ik wil je vragen waarvan die moord in jouw ogen een voorbeeld is. Als je bedoelt dat de jongen die zijn conrector vermoordde een jongen van allochtone komaf is, en dat die allochtone komaf een doorslaggevende rol speelde in het conflict dat aan de moord voorafging, dan moet ik met klem protesteren. Ik heb er destijds met mijn neus bovenop gezeten en ben naar aanleiding van wat ik er toen over schreef door het programma De leugen regeert gevraagd, mijn mening te komen toelichten.
Wat er gebeurde was dat filosoof en cultuur-socioloog Gabriel vd Brink in Nova onmiddellijk haarfijn aan het Nederlandse Volk wist uit te leggen dat het gedrag van de jongen en de reacties van vriendjes van die jongen (minderjarige kinderen die door Nova prominent in beeld werden gebracht) typisch voorbeelden van gedrag uit een ‘mediterrane cultuur’ waren. Waarop ik me publiekelijk vier zaken afvroeg:
– of het feit dat de jongen zijn conrector ombracht inderdaad exclusief ‘mediterraan gedrag’ was, met andere woorden dat alle leerlingen van mediterrane komaf vanwege hun cultuur een potentieel gevaar opleveren voor conrectoren (nee, volgens mij, het was een leerling die gedrogeerd was en extreem flipte),
– of Nova het recht had een stel diepgeschokte minderjarige kinderen kort na het verschrikkelijke gebeuren herkenbaar in beeld te brengen, die vol ongeloof om het hardst riepen dat hun vriend Murat dat niet gedaan kon hebben (nee, dat recht had Nova niet volgens mij; en toen ik er het mediarecht op naliep en deskundigen raadpleegde gaven die toe dat er een gat in de privacy-wet zit in dit soort gevallen. Nova maakte zich ervanaf door te zeggen dat de kinderen meerderjarig waren, wat ik toen niet kon verifieren, maar wat achteraf onjuist is gebleken)
– of Nova het recht had aan de uitlatingen van kinderen, zonder dat die kinderen daarvan op de hoogte waren en zonder dat ze de draagwijdte van hun woorden konden overzien, de (wetenschappelijke) conclusie van Gabriel van de Brink te koppelen dat het ook typisch mediterraan gedrag is om je vriend te verdedigen (nee, volgens mij. Dit waren gewoon vier kinderen die niet konden geloven wat hun vriend had gedaan. Ze waren in goed gezelschap: de buurvrouw en de bloemenman geloofden het ook niet, Murat had geen strafblad en men kende hem als een aardige jongen)
– welk doel Nova had met het exclusief verbinden van een moord op een conrector met de afkomst van de dader.
Maar het kwaad was al geschied. Ook nu nog noemen mensen dit incident als hèt voorbeeld van mislukte integratie. Begrijp me goed: ik verafschuw die jongen en het gruwelijke wat hij gedaan heeft, ik heb er geen goed woord voor over. Maar hij heeft dat niet gedaan ‘omdat mediterrane Turken zoiets nou eenmaal doen’. Toch is door een gezaghebbende actualiteitenrubriek die suggestie onmiddellijk en zonder blikken of blozen gelegd. De hysterie die daarna uitbrak deed de rest. Ik vind dat een zeer kwalijke zaak.
En om misverstanden te voorkomen herhaal ik het nog maar even: ja, er zijn wel degelijk problemen met integratie. Binnen de scholen en buiten de scholen. Ook op het Terra-college dat nu anders heet. Die problemen los je niet op door eenzijdig de docenten de schuld te geven. Of door de afkomst van de leerlingen de schuld te geven. Of door de politiek de schuld te geven. Die los je alleen maar op als erkend wordt dat het een gezamenlijk probleem is van alle betrokkenen: politiek, ouders, docenten, werkgevers en niet in de laatste plaats de leerlingen zelf. Scholen zien dat in en vormen netwerken met alle betrokkenen. In het belang van de kinderen die aan hun zorg zijn toevertrouwd. Het zou al een kolossaal stuk schelen als ook de maatschappij alle kinderen ziet als kostbaar kapitaal dat aan onze gezamenlijke zorg is toevertrouwd, in plaats van sommige kinderen door hun afkomst als probleem te zien.
@ Clara, ik heb een lijst gemaakt met artikelen, die informatie geven over de oorzaak voor het geschetste probleem van integratie. Het probleem is namelijk niet een uniek Nederlands probleem. Hoewel het uitgangspunt van alle artikelen onderwijsrendement is, zijn de genoemde factoren in de artikelen mijns inziens multi-functioneel. Bij een goede toepassing heb je geen integratie nodig, omdat leerlingen met succes het onderwijs doorlopen. Vervolgens is het aan de maatschappij, om de integratie mogelijk te maken. Want dat is natuurlijk wel iets wat we vaak vergeten. Als ik met tienen van school kom, maar niemand wil me aannemen, dan motiveert dat mensen die na mij komen niet echt om school serieus te nemen.
Verder noemde ik de moord als een extreem voorbeeld van de problemen. Ik geloof niet zo snel, dat iemands achtergrond aanzet tot moord. Want als dat zo was, dan zouden er veel meer moorden gepleegd worden door allochtonen, met een goed inkomen, dan door autochtonen met een slecht inkomen. Criminaliteit heeft vaker te maken met iemands sociaal economische status, dan met zijn culturele achtergrond. Daarnaast zou ik ook de Columbine tragedie in de Verenigde Staten mee moeten nemen in mijn beoordeling van agressief jongeren gedrag. En vervolgens alle blanke jonge mannen, van Amerikaanse komaf moeten typeren als moordenaars. En gezien de huidige verwevenheid van Westerse culturen, zou ik dan alle jonge mannen moeten veroordelen. Want in Duitsland heeft een vergelijkbare tragedie als Columbine ook al plaatsgevonden.
Ik zie wat dat betreft eerder het probleem, dat journalisten en redacties van papieren, visuele en virtuele media de laatste jaren met elkaar wedijveren op het kritiekloost gegevens over te brengen aan het publiek. Waar vroeger een journalist of redacteur geroemd werd om zijn kritische houding tov gebeurtenissen in de wereld, lijkt nu de enige verwachting zoveel mogelijk in zo min mogelijk tijd publiceren. De kritische houding van de burger wordt nu steeds belangrijker.
Een bijkomend punt is, dat er voor alle positieve geluiden, zoals van jou er twee leerkrachten staan te roepen hoe slecht het in het onderwijs gaat. Die twee krijgen vervolgens alle aandacht.
Mijn God Norman…wat een lijst, en valt dat allemaal onder de noemer: onderwijs rendement? Schoolsysteem, multi-functionaliteit, rendement…het zijn termen die mij in je hele betoog niets zeggen. De school staat midden in de samenleving en kun je niet zomaar loskoppelen van de buitenwereld. De school is meer dan een instituut voor louter functionele kennisoverdracht. Het is een plek waar kinderen sociaal/ emotioneel de belangrijkste ontwikkeling en vorming in hun leven doormaken. Mijn eigen kind gaat nog naar de basis school en als zij problemen heeft, dan luister ik naar haar en ga zonodig naar de leerkracht om feedback te geven over wat er speelt zodat de leerkracht er iets mee kan doen. En reken maar dat heel veel problemen in eerste instantie niets met school te maken hebben, maar met de ingewikkelde wereld om hen heen. Kinderen raken in de war, door wat ze zien op tv, hun ouders over horen praten en door wat er al spelende onderling gebeurt, en dan heb ik het nog over hele normale zaken. De kinderen die thuis verwaarloosd worden en dat afreageren op andere kinderen, of zichzelf, heb ik het dan nog niet eens over. Ik ben geen deskundige, maar ik hoef geen ingewikkelde onderwijsrapporten te lezen om te begrijpen dat de problemen rond opgroeiende kinderen (onderling en individueel) meer vergt dan een deugdelijk onderwijssyteem. De politiek, docenten, ouders, jeugdzorg etc. zijn gezamenlijk verantwoordelijk, maar de politiek is nog altijd de belangrijkste catalysator. En misschien moet de politiek meer luisteren naar ervaringsdeskundigen en minder afgaan op onderzoeksrapporten.
groet,
Norman, een indrukwekkende lijst, met dank voor de genomen moeite. Ik ken vijf van de door jou genoemde onderzoeken en artikelen. Ik kan me ervanaf maken door te zeggen dat ik de rest eerst even allemaal op mijn gemak ga lezen, maar dat is te flauw.
Je stelt zelf al dat dit een lijst is over de drop-out-problematiek en effectief onderwijs. Ik begin te begrijpen dat we het over totaal verschillende dingen hebben. Dat wil zeggen, jij komt steeds met nieuwe dingen aan. Waar ik op reageerde is op jouw stelling dat het onderwijs exclusief verweten kan worden dat het tekortschiet als het gaat om het bevorderen van integratie en voorkomen van segregatie. Ik stelde daar tegenover dat het onderwijs als kerntaak heeft: goed onderwijs geven en dat de sociaal-maatschappelijke doelen die het onderwijs worden opgelegd alleen slagen als alle betrokken partijen binnen en buiten de school daarin samenwerken. Wat intussen een algemene beleidslijn is.
Ik begin je ervan te verdenken dat je de discussie gewoon gebruikt om al jouw kritiek op het onderwijs in het algemeen te spuien. Maar het zijn stuk voor stuk aannames die je doet en ze vliegen echt alle kanten op. Een overzicht van wat je hebt aangedragen:
1. Leraren komen uit de dominante cultuur en willen slechts die cultuur overdragen
2. Leraren concentreren zich uitsluitend op de goed aangepaste leerlingen
3. Beleidsmakers beschermen uitsluitend de dominante cultuur
4. Ondersteunende experts weten te weinig van andere culturen en willen er te weinig van weten
5. Het onderwijs is slechts erop gericht zichzelf in stand te houden
6. Het zou voor iedereen beter zijn als er helemaal geen dominante cultuur was
7. Het bereiken van integratie is geen onderwijsdoel en als het per ongeluk ergens toch lukt uitsluitend toe te schrijven aan individuele leerkrachten
8. De politiek verzuimt het onderwijs te verplichten integratie te bevorderen en is alleen gericht op bevorderen van de kenniseconomie
9. De effecten van de inspanningen van de individuele docenten van punt 7 zijn in de samenleving niet terug te vinden
10. Een eeuw sociaal wetenschappelijk onderzoek toont aan dat docenten die ruimte geven aan tolerantie en integratie uitzonderlijke toevalstreffers zijn
11. Het onderwijs heeft als doel eenheidsworsten af te leveren en gelooft in de maakbaarheid van de mens
12. Er is geen geld om integratie binnen het onderwijs te bevorderen
13. Beter Onderwijs Nederland en een moord op een school wijzen erop dat er grote problemen zijn
14. Als de scholen alle aanbevelingen uit de onderzoeken nou maar zouden toepassen, was er geen probleem
15. Als leerlingen met succes het onderwijs zouden doorlopen heb je op de scholen geen probleem met integratie
16. Moet alleen wel de maatschappij die leerlingen daarna de ruimte geven
17. De moord op de school had niets te maken met de afkomst van de moordenaar (waarom noem je hem dan? Daar hadden we het toch over?)
18. Alle moordpartijen op alle scholen hebben niets te maken met de afkomst van de moordenaars, maar met agressief gedrag van jongeren
19. De media hebben het gedaan, die zijn louter uit op sensatie en publiciteit en schrijven kritiekloos
20. Alleen de twee mensen die geen goed woord over hebben voor het onderwijs krijgen volle media-aandacht
Ik weet gewoon niet meer waar ik moet beginnen in deze chaos. Ik had verwacht dat je me een onderzoek kon aanreiken dat mijn belangrijkste vraag aan jou onderbouwt: waar haal je het toch vandaan dat het onderwijs uitsluitend gericht is op de dominante cultuur en op zichzelf instandhouden? Ik begrijp uit jouw antwoorden dat zo’n onderzoek er godzijdank inderdaad niet is. Ook begrijp ik dat al je aannames niet zijn gebaseerd op eigen ervaringen of onderzoek binnen de scholen. Je weet dus gewoon niet waarover je het hebt. Ik heb in mijn reacties geprobeerd aan te tonen dat ik jouw ongefundeerde kritiek niet deel en schadelijk vind voor het onderwijs. En bepaald niet vind bijdragen aan een oplossing voor problematiek die er wel degelijk is: het gebrek aan algemene wil, geintegreerd beleid en (inderdaad) voldoende middelen die erop gericht moeten zijn dat in onze welvarende samenleving geen kinderen meer worden uitgesloten.
Ik houd het er maar op dat je gelukkig wel denkt dat ik het goed doe. Ik doe mijn stinkende best, Norman. Dat ik geen witte raaf ben, daarvan heb ik je kennelijk niet kunnen overtuigen. Dat spijt mij zeer voor mijn collega’s. Ik geef het op.
p.s. de eerste moordpartij op een school, die internationaal aandacht trok, had in 1992 plaats op een klein op antroposofische principes gebaseerd college voor hoogbegaafde kinderen, Simon’s Rock, Great Barrington (MA). Ik weet dat omdat een zus en haar man er lesgeven. De dader was een begaafde jonge violist die aan kortsluiting leed. Hij doodde (leve de vrije vuurwapenmarkt) een docent en een medeleerling en verwondde vier anderen. Tijdens zijn daad droeg hij een t-shirt met de tekst ‘sick of it all’. Sindsdien is dat mijn motivatie: proberen bij te dragen aan een samenleving waarin geen enkel kind reden heeft sick of it all te zijn.
Dank je wel voor je opsomming Clara. Ik vind het heel overzichtelijk om te lezen.
Ik zal proberen aan te geven, waar de link ligt tussen al mijn opmerkingen.
Laten we beginnen met de meest simpele link die te geven is:
De mens zelf.
Zoals jij de opsomming maakt, komt het bij mij over alsof ik zeg dat de individuele mens geen enkele factor in dit verhaal speelt. Aan de andere kant komt wat mij betreft, uit je opsomming duidelijk naar voren, dat het de individuele mens zelf is, die het geheel zijn complexheid meegeeft. En dat betekent voor mij, dat het de individuele mens moet zijn, die de bereidheid toont om zijn eigen complexheid te begrijpen en te gebruiken.
Alle onderzoeken die ik heb opgesomd, bevatten overigens best practices vastgesteld tijdens onderzoek van het onderwijs zelf. Tijdens veel van die onderzoeken kwam naar voren, dat sommige scholen het ondanks slechte omstandigheden veel beter deden, dan anderen scholen, die in veel betere omstandigheden zaten.
Wat vooral blijkt uit al die best practices is, dat scholen heel veel invloed kunnen uitoefen op de situatie binnen de schoolmuren ondanks dat hun omgeving niet meezit. Vandaar ook mijn instemming met Tim.
En dan komt weer de menselijke factor om de hoek kijken. Je kunt zeggen: “He wat interessant, ik kan dus iets aan mijn omstandigheden doen. Ik hoef niet op anderen te wachten. Ik ben de meester over mijn domein.” Eigenlijk precies wat je over jezelf zegt. “Ik ben niet gaan zitten wachten tot ze eindelijk het onderwijssysteem zo inrichten dat ik aandacht kan schenken aan mijn leerlingen of de leerlingen van mijn school.”
Of je kunt zeggen: “He wat interessant, waarom doet de politiek niets aan dit probleem en deze oplossingen. Ik vind dat de maatschappij haar probleem moet oplossen. En pas als het probleem in de maatschappij aangepakt wordt, ga ik ook aanpakken.”
De keuze is uiteindelijk aan jezelf. (De individuele mens als vormgever van zijn eigen lot. Of de individuele mens als slachtoffer van zijn lot).
Wat ik uiteindelijk jammer vind, is dat je de discussie lijkt af te sluiten met precies de opmerking die je van mij afkeurt: De maakbaarheidsgedachte van de mens die leeft in het onderwijsveld. Je probeert je invloed uit te oefenen op je omgeving, en het lijkt wel alsof je mensen het recht wilt ontnemen om te voelen wat ze voelen. Waarom mag iemand niet het gevoel hebben “sick of it all” te zijn? Het gaat toch niet om zijn gevoel, maar om wat hij vervolgens doet met dat gevoel? Of is dat wat je bedoeld, dat je mensen wilt helpen ander gedrag te koppelen aan hun gevoel, welk gevoel dat ook moge zijn?
Tot slot iedere groep mensen, met een bepaalde cultuur vertoont gedrag om die cultuur over te dragen. Dat begint met het aanleren van taal, tot en met het aanleren van de normen, handelingen en riten die binnen een bepaalde groep mensen bestaat. Dat is wat we integratie noemen of acculturatie. Iedere individuele groep binnen een cultuur groep heeft ook weer zijn eigen specifieke cultuurkenmerken. Vandaar dat je vaak leerkrachten van een katholieke school kunt onderscheiden van leerkrachten van een openbare of protestantse school. En het zijn vaak de leden van die verschillende groepen, die elkaars afwijkingen het best herkennen, waar buitenstaanders juist verschrikkelijk veel moeite hebben om ze te herkennen.
Je kunt mijn opmerking dus zien als een aanklacht, maar ik zie het meer als een kenmerk van menselijk gedrag.
Uiteindelijk komt het wat mij betreft gewoon neer op wat de individuele mens kiest.
Goed…laten we filosoferen!
Je zegt:
“Aan de andere kant komt wat mij betreft, uit je opsomming duidelijk naar voren, dat het de individuele mens zelf is, die het geheel zijn complexheid meegeeft. En dat betekent voor mij, dat het de individuele mens moet zijn, die de bereidheid toont om zijn eigen complexheid te begrijpen en te gebruiken.”
Wat is dit voor nonsens? Het feit dat de individuele mens (vrij vertaald in mijn woorden) een chaos van zijn eigen leven maakt betekent dus voor jou dat hij zijn eigen chaos moet kunnen begrijpen c.q. oplossen? Dus een verward mens moet zijn eigen verwardheid kunnen begrijpen omdat hij zelf degene is die verward is en niet een ander?
Je gaat duidelijk uit van het rechts-liberale, romantische idee, dat ieder mens vrij is om zijn eigen leven te bepalen zoals zij of hij wil. Het is jou gelukt, dus moet het anderen ook lukken…of zoiets?
Deze kortzichtige gedachtegang is funest voor de SAMENLEVING als zodanig. Het gaat voorbij aan allerlei psychologische wetmatigheden, of noem het gewoontes als je wil, die de mens heeft en zonder welke geen inzicht verkregen kan worden in de ingewikkelde materie waarover hier gesproken wordt. De vrijheid van de wil…ja, daar valt vooral vanuit wetenschappelijk opzicht behoorlijk wat op af te dingen! Ik wil er ook graag in geloven hoor, daar niet van, maar niet zonder de nodige scepsis. Eigen verantwoordelijkheid, of liever eigen kracht…ja daar spreek ik mensen liever op aan, maar niet vanuit jouw naïeve romantische notie over de maakbaarheid van de samenleving. Hetgeen natuurlijk niet impliceert dat ik niet geloof in de maakbaarheid van de samenleving. De samenleving is wel degelijk maakbaar…tot zekere hoogte ja, en daar heeft de sociaal- democratie overigens voor het grootste deel aan bijgedragen. Misschien doe ik jouw pleidooi te kort, maar ik kon er dan ook geen touw aan vast knopen!
Een theorie die wetenschappelijk bewezen is en die in dit opzicht heel relevant is, is de zogenaamde pijn- op pijn- theorie.
Volgens deze theorie is de pijn van sociale afwijzing/mishandeling geënt op het oeroude pijnsysteem van de mens. Er heeft een uitgebreid artikel over dit onderwerp in de NRC gestaan:
http://www.writersblog.nl/documents/NRC-060826.html
Lees het aandachtig en je zult hopelijk begrijpen wat ik bedoel.
“Waarom mag iemand niet het gevoel hebben “sick of it all” te zijn? Het gaat toch niet om zijn gevoel, maar om wat hij vervolgens doet met dat gevoel?”
Wat hij deed met zijn gevoel kostte twee mensen het leven.
“Uiteindelijk komt het wat mij betreft gewoon neer op wat de individuele mens kiest.”
Wat mij betreft ook, maar dit heeft intussen zo helemaal niets meer te maken met het onderwerp dat je aansneed, dat ik ervoor kies deze discussie te beëindigen.
@Piet, waar staat in mijn verhaal, dat je de individuele mens moet lezen als: ieder mens zoals ik? Maar goed voor alle duidelijkheid. Ik had natuurlijk moeten schrijven: ieder individueel mens, binnen zijn eigen vermogens.
Dank je wel voor de link. Ik ga het stuk lezen, dit soort wetenschappelijke uitkomsten is altijd interessant om te lezen.
Norman, je gebruikt dit weblog een beetje om alternatieve colleges te geven die wat mij betreft steeds verder van het onderwerp af zijn gekomen. Ik verzoek je nu om je aan het onderwerp te houden, of het anders maar voor gezien te beschouwen.