Lang niet alle ingezonden brieven worden geplaatst. Soms ken ik toevallig de mensen die zo’n brief hebben gestuurd, soms ben ik het zelf.
Hier wel geplaatst: ingezonden brief naar de Volkskrant, naar aanleiding van een artikel van Berghuis en Middelaar van de VVD, tegen het pamflet van Geert Mak:
Berghuis en Middelaar beschuldigen Geert Mak van van alles: geschiedsvervalsing, propaganda, vuile insinuaties en nog zo het een en ander. Zijn centrale these, dat de burgers bang zijn en bang worden gemaakt onderschrijven ze niet, integendeel, ‘de politiek stelt alles in het werk om te voorkomen dat bevolkingsgroepen verder uiteendrijven’. Dat is niet wat wij waarnemen. Geert Mak heeft een poging gedaan om het huidige klimaat waarbij bevolkingsgroepen bang zijn gemaakt voor elkaar te schetsen, en ook een richting aan te geven: we zullen de onverdraagzame islam moeten bestrijden en tegelijk de humanistische krachten binnen de islam moeten omarmen. Daarvan vinden we niets terug in de kritiek van Berghuis en Middelaar. Integendeel, ze ontpoppen zichzelf als de handelaars in angst waar Mak het nu juist over heeft: ‘Hoeveel antisemitisme, hoeveel homohaat, hoeveel jihadrecruteringen, hoeveel afgebrande kerken en moskeeën kunnen wij verdragen?’, schrijven zij. Als dit de stem van de VVD is, dan wordt duidelijk hoe de politiek angst kweekt: moslimburgers worden voornamelijk geassocieerd met antisemitisme, homohaat en jihadrecruteringen. Vergeten wordt dat we het hebben over een kleine kern van extremisme, die evenzeer verafschuwd wordt door de meerderheid van de moslims zelf. Mak is een belangrijke tegenstem in het dominante, verharde, schreeuwerige klimaat, dat burgers verder uiteendrijft. Een stem in de tegenbeweging die gelukkig ook ontstaat: een keur van burgerinitiatieven, soms onder de paraplu van ‘Nederland, niet kapot te krijgen’, waarbij mensen elkaar opzoeken en zich niet laten zeggen dat ze elkaars vijanden zijn. En in actie komen.
Jan Andreae, Deny de Jong
Nederland, niet kapot te krijgen.
En nog een niet geplaatste brief, van Anneke Mouthaan, de oprichtster van Een Ander Joods Geluid,dit keer naar Vrij Nederland, naar aanleiding van een lang artikel tegen het pamflet van Geert Mak door Joost Zwagerman:
JOOST ZWAGERMAN’S GEZWAM
Wat mij verbaast van Joost Zwagerman’s stuk ‘Gesmoord in feilbaarheid ‘ in uw blad van 12 maart, is het gedrein over details om zijn mening te versterken over het pamflet van Geert Mak’s ‘Gedoemd tot tot kwetsbaarheid.’ Op de boodschap zelf gaat Zwagerman nauwelijks in.
Het pamflet van Mak geeft mij als oudere joodse vrouw de ruggesteun dat ik niet alleen sta in mijn bezorgdheid over de Nederlandse hysterie tegenover de allochtonen door het zogenaamde smaakmakende deel van de Nederlandse bevolking.
Of van Gogh een anti-semiet en anti-islamiet was, weet ik niet, wel dat hij op zijn minst die indruk maakte. Maar erger is de bijna slaafse wijze waarop na zijn overlijden, de hetze versterkt wordt die tot angst aanzet en discriminatie legitiem maakt. Hadden we dat al niet eerder meegemaakt bij het antisemitisme?
Ik ben Geert Mak dankbaar dat hij in zo’n korte tijd een duidelijk tegengeluid optekende, opdat we weer tot onze Hollandse nuchterheid kunnen terugkeren en men niet het modieus, liberaal-rechtse gebral tot norm zal verheffen.
Anneke Mouthaan.
Toen ik de reacties las op het pamflet van Mak bedacht ik me dat er parallellen te trekken zijn met Hirsi Ali. Een groot deel van de doelen die Ayaan stelt (emancipatie van moslims, tegengaan van misstanden binnen die gemeenschap) wordt door een groot deel van de moslimgemeenschap onderschreven. De methode die Ayaan heeft gekozen, zorgt er echter voor dat mensen het meer over de vorm hebben, dan over de inhoud.
Geert Mak lijkt door de kritiek van De Winter, Zwagerman en anderen op eenzelfde manier minder zijn doel te bereiken.
Ik moet ook zeggen dat enkele genoemde fouten op zijn minst knullig genoemd kunnen worden; Mak staat bekend als ‘historicus’, dan lijkt het me essentiëel dat hij op dat vlak echt geen fouten maakt.
Wellicht ten overvloede: ik meen dat Mak minder bewust deze fouten heeft gemaakt dan Ayaan haar fouten maakt (aangezien zij meerdere malen de kans heeft gekregen haar tactiek aan te passen).
Dat lijkt me een beetje appels en peren, Wouter.
De kritiek op Hirsi Ali vanuit de eigen moslim achterban gaat zeker niet alleen over de vorm, het gaat er ook over dat ze vrijwel geen contact heeft met de mensen voor wie ze het zegt te doen, en wel degelijk ook over de inhoud: er zijn maar heel erg weinig moslims te vinden die denken dat je de emancipatie van vrouwen bevordert door een aanval in te zetten op de islam.
De kritiek op Mak komt vanuit de mensen die zich als ‘handelaren in angst’ aangevallen voelen. Die richten zich op de fouten die Mak gemaakt zou hebben. Het is heel goed mogelijk dat Mak in dit pamflet niet de zorgvuldigheid in acht heeft genomen die bij een historisch boek zou passen, het doet echter niets af aan de strekking. Noch Bergman en Middelaar van de VVD, noch Zwagerman in VN, ik heb beide stukken gelezen, gaan in op de wezenlijke inhoud van wat Mak zegt.
Natuurlijk gaat de vergelijking niet volledig op, maar ik kon het niet laten er aan te denken. Wat als Ayaan genoemde problemen zou benoemen zonder haar confronterende of beledigende methoden? (dan zou ze waarschijnlijk minder aandacht krijgen, zoals anderen die dat op die manier doen) Wat als Mak de fouten niet zou hebben gemaakt, zou men dan wel inhoudelijk op hem zijn ingegaan?
Ik zie beide gevallen als een les om altijd op je hoede te zijn, altijd je woorden te wegen en te bedenken wat je acties tot gevolg kunnen hebben.
De ergste tekortkoming van Geert Mak is dat hij het antisemitisme in de brief van Mohammed B. volledig negeert. Hierin wordt behalve Ayaan Hirsi Ali ook Job Cohen bedreigd omdat hij joods is en de VVD wordt hierin een joden-partij genoemd. Ahmed Aboutaleb wordt overigens ook bedreigd omdat hij als een verader wordt beschouwd.
Dit virulent antisemitisme maakt zich meester van een steeds groter wordende groep Nederlanders.
Kijk bv naar de berichten deze week over de Amsterdamse basisschool de Mozaik in de Pijp.
Leerlingen uit groep 8 lopen met foto’s van Mohammed B. in hun tas, die zien ze als hun held, wanneer Ayaan Hirsi Ali op School-tv in beeld verschijnt worden ’schietbewegingen’ gemaakt. Tijdens een bezoek aan het Anne Frankhuis werden door leerlingen uitspraken gedaan als ‘net goed’ en ‘ze hadden nog veel meer joden moeten doden.’
Leerkrachten van deze oecumenische basisschool zeggen al jaren aan de bel te trekken. Leerkracht Marlene van den Berg: “Na de aanslag van 11 september werd een Sinterklaassuprise gemaakt van de WTC-torens, compleet met vlammen en vallende mensen. We zijn het gesprek aangegaan: Wat bedoel je, waarom doe je dit? Dan krijg je de keiharde reactie: Net goed, hadden ze veel eerder moeten doen.”
Dit soort berichten hoor je van veel meer scholen maar werd altijd angstvallig verzwegen en vallen niet meer te bagatelliseren als zijnde afkomstig van een kleine groep.
Ik lees Trouw al bijna heel mijn leven. Vroeger hadden mijn ouders de krant, en ik nu – als student – geregeld een proefabonnement. Ephimenco kon met zijn scherpe pen altijd wel rekenen op een vaste lezer. Mijn vader, moeder, broertje, ik. Op een gegeven moment veranderde mijn opinie, het was na de aanslagen in 2001, over radicalisme, over oorlogszucht en over moslims. Ephimenco kon met zijn columns mij nog raken als het over ándere onderwerpen ging, ging het over moslims, AHA, over radicalisme dan legde ik de column na een regel of het lezen van de kop opzij. Zijn pleidooien stootten mij af.
Tot ik een tijdje geleden de kop zag: ‘dit gaat duidelijk over Mak’ dacht ik. Boven aan mijn ‘vandaag doen’- lijstje stond dat ik Mak moest kopen. Ik las E’s column en ik ben direct op strooptocht gegaan. Tijdens het lezen van Mak werd ik bevangen door een vreemd gevoel. Aan de ene kant was ik blij met de verwoordingen die vorm gaven aan mijn gevoel van onbehagen, ‘blij’ met de voorbeelden die je kunt gebruiken in weer eens een discussie. Maar aan de andere kant maakte het me treurig. Wat een klote bende is het toch.
En sinds die dag begrijp ik waarom de tegenstanders van Mak zo fel reageren; ik begrijp waarom Ephimenco zo reageerde. (volgens hem zou Mak het debat doodslaan – “het debat? het debat?” denk ik dan altijd.. Ik hoor altijd maar één kant roepen… Over anderen, inderdaad, over hoe anderen moeten veranderen). Zij denken in een wereld van tegenstanders en medestanders; in een wereld opgebouwd en ingedeeld in duidelijke concepten, Bushconcepten: ‘wie niet voor ons is is tegen ons’-concepten. Mak behoort niet tot de medestanders, dus is hij een tegenstander, dus heeft hij het fout. Ik zie degenen die zo ‘het debat’ inkaderen al lezen in Mak. ‘Hier wordt ik aangevallen, hier een medestander…’ Zoeken op de regel, de inhoud niet meer lezend. Maar juist de inhoud treft zo diep. En is zo treffend van toepassing op die diegenen die de inhoud niet kunnen lezen.
Bij Standpunt.NL van 18 mei zag ik dat er ontzettend veel mensen boos zijn, verdrietig en.. nog erger: WANHOPIG! Door de maatregelen van dit kabinet. Ik hoorde tenminste een persoon bijna huilen van ellende aan die telefoon. En dan zegt Balkenende dat de mensen positief en optimistisch moeten zijn en met een oranje bloemetje in het knoopsgat moeten gaan lopen? De mensen zijn boos, verdrietig en bang. Een moord en Zalm loopt hoog van de toren te blazen dat we “in oorlog” zijn om zo de aandacht af te leiden. Gelukkig is de regeringsbeleid door Geert Mak ontmaskerd.
Hierbij wil ik mij respekt betuigen voor Geert Mak, die afgezien van alle kleine onvolkomenheden van zijn laatste schrijven heeft laten zien dat Nederland nog steeds een Geweten heeft die niet te koop is.
Overigens is antismetisme zeker niet door Mohammed B. uitgevonden – kijk eerst even in eigen boezem, van de westerse beschaving. De herhalingen dragen alleen een andere naam: xenofobie, moslimfobie etc.
De VVD is in rep en roer, terwijl de partij vier maanden geleden nog dreigde uit elkaar te vallen weten ze niet hoe ze moeten reageren op een boek van Mak. De ingezonden brieven hebben met sterke argumenten de eerder door Berghuis en Middelaar naar voren gebrachte islamofobie bestreden.
het is stil aan de overkant het is stil aan de overkant het is stil aan de overkant (…) en hopelijk blijft het ook zo.