Nog even terug naar Nederland, in gedachten dan. Den Haag, de inaugurele rede van Rema Hammami, die een jaar lang hoogleraar wordt aan het Institute of Social Studies voor de Prins Claus leerstoel. Hammami is een Palestijnse antropologe. Ik ontmoette haar wel eens bij Hanan Ashrawi, Hammami werkt ook voor Miftah, de organisatie van Ashrawi. En geeft les aan de Bir Zeit universiteit in Ramallah.
Hoe mijn werelden, die gevoelsmatig zo ver uit elkaar liggen, daar in Den Haag even bij elkaar kwamen. Hammami doet haar onderzoek onder andere naar checkpoints, de controleposten die Israel op zo vele plaatsen in de Palestijnse gebieden heeft neergezet, waar dagelijks duizenden mensen doorheen moeten, op weg naar werk of school of familie. Terwijl de stoet professoren binnenkwamen, met prinses Maxima, werden de foto’s geprojecteerd van checkpoint Qalandia, tussen Ramallah en Jeruzalem. Ik ken dat checkpoint, was er nog niet zo lang geleden, ik ken de fotografe, Rula Halawani.
Hammami, klein, levendig, met een wilde bos krullen onder haar voorgeschreven professoren hoofddeksel hield een indrukwekkende rede over de vraag wat checkpoints doen met mensen, en wat mensen doen met checkpoints. Kunnen we ons in Nederland voorstellen wat het betekent als mobiliteit, de vrijheid om je van hier naar daar te bewegen een luxe wordt, je nooit zeker bent of je ergens tien minuten of twee uur moet wachten, of er helemaal niet doorkomt, en dat minstens twee keer per dag? Het gaat in mensen ‘who are made homeless at home, stateless in a global economy’.
Het checkpoint zelf is een uitgebreid bouwwerk van hekken, muren, high tech waarmee soldaten de wachtende mensen kunnen observeren zonder zelf gezien te worden, de megafoons, de verborgen camera’s, stemmen die uit het niks lijken te komen. Het Palestijnse Gezag kan de bevolking hier op geen enkele manier helpen, de checkpoints zijn militair gebied, en vallen onder Israel. In Qalandia moeten dagelijks 20.000 mensen door de hekken heen. Auto’s doen er heel lang over om doorgelaten te worden, of krijgen helemaal geen toestemming, dus vrijwel iedereen gaat te voet. Hammami beschrijft hoe de Palestijnen steeds weer nieuwe dingen bedenken waardoor het dagelijks bestaan toch weer door gaat, hoe er een hele nieuwe cultuur ontstaat rondom Qalandia, de taxistandplaatsen aan beide kanten, de mannen die de bagage helpen sjouwen, de verkopers van koffie, kabab, snoep, een complete ‘tax free’. Alsof met de geur van koffie, en het wapperen van lingerie die wordt verkocht toch weer iets wordt geschapen dat bijna normaal is.
Het moeilijkste moment is altijd om face to face met de soldaat te staan die kan beslissen of je door wordt gelaten of niet. Hij heeft de macht. De regels zijn onduidelijk. Willekeur is heel normaal. Heeft hij een slechte bui of niet. Kun je zijn medelijden opwekken. Vrouwen zijn daar beter in dan mannen, zegt Hammami, in aanhoudend en nederig zeuren. De jonge mannen kunnen dat niet, en zijn brutaal, wat ze vaak neerkomt op slaag. Iedereen heeft een eigen overlevingsstrategie om er door te komen en nog iets te bewaren van eer en gevoel van eigenwaarde.
Ik bedenk dat Hammami, die ook dagelijks door Qalandia moet, haar eigen overlevingsstrategie heeft ontworpen, ze maakt een studie van wat haar en de andere Palestijnen dagelijks overkomt en vertelt het aan de wereld.
Is ergens die rede van Hammami te lezen Anja?
Gelukkig dat we ook een kort verslag op TV konden zien hier in Nederland en zelfs iets van haar mening konden horen. Tenminste één keer weer eens plusje voor onze media.
waar en wanneer was het op t.v. Johan?
Dat heb ik gemist. Jammer. Maar ook door haar wordt er nu hier in Nederland weer meer bekend over die afschuwelijke checkpoints. Mooi dat Maxima er ook bij was.
De lezing van Rema is binnenkort te downloaden vanaf de website van het Institute of Social Studies, http://www.iss.nl , ga naar News: recent public lectures.
@5) Martin, dankjewel!
Hammami kwam vrij uitgebreid in beeld en aan het woord in het 8-uurjournaal van de NOS. Ik viel bijna van mijn stoel van verbazing.
Een wat verlate reactie, maar toch. Ik woon in Ramallah en kom dus ook regelmatig langs Qalandia. Tot zo’n twee weken geleden was de situatie daar zoals hierboven beschreven, maar er lijkt wat verbetering te zijn nu.
Israel wil van Qalandia een soort van internationale grensovergang maken. De auto’s met Israelisch nummerbord kunnen vanaf de Westbank door Qalandia naar Jeruzalem rijden. Vanuit Ramallah is er nu een rechtstreekse bus naar Jeruzalem, die om Qalandia heen rijdt, om later in Ram de muur te passeren. Mensen die vanuit bijvoorbeeld Ramallah naar een zuidelijker gelegen Palestijnse stad willen (Bethlehem of Jericho), kunnen ook een rechtstreeks busje nemen in Ramallah. Zij rijden dan langs Qalandia, zonder gecheckt te worden. De rijen wachtende auto’s zijn dus niet meer zo absurd lang, want deze auto’s en busjes rijden door, zonder echt door Qalandia te gaan.
Er zijn nog wel mensen die het checkpoint lopend passeren, maar veel minder dan eerst. Bijvoorbeeld Palestijnen met een westbank i.d. die toestemming hebben om naar Jeruzalem te gaan, want zij mogen niet per auto Qalandia passeren.
De mannen die van alles verkopen aan beide kanten van de hekken zijn er niet meer.
Op het eerste gezicht lijkt het allemaal een verbetering, we weten natuurlijk niet wat er verder komt.
Succes in Gaza. Ik denk dat daarbij vergeleken Ramallah nog bijna het paradijs is, al zijn hier ook demonstraties met geschiet geweest en verslechtert de algemene situatie.
Vriendelijke groeten,
Maaike
Ik durf het echt niet meer te zeggen Thea.
Volgens mij was het bij het NOS journaal, want natuurlijk was er ook de aanwezigheid van Prinses Maxima. En dat zou dan op 20 april geweest moeten zijn. Op internet zijn wel persberichten te vinden maar geen enkele link naar het journaal.Maar er zullen toch zeker ook anderen zijn die de beelden op TV hebben gezien?
@9) Johan, geeft niet, met de tip van @5) Martin, ben ik al heel revreden…dankjewel nog voor je reactie!
Dank jewel Martin
De lezing van Rema bij het ISS staat inmiddels op onze site: http://www.iss.nl
Misschien ook interessant : Rema Hammami neemt morgen 26 April deel aan een forumdiscussie over Islam and Disrupted Childhood, in het Korzo theater in Den Haag, georganiseerd door het Institute of Social Studies samen met het Winternachten Festival.
Er zijn nog enkele kaarten. Meer informatie op http://www.winternachten.nl/ of op http://www.iss.nl