Israel’s gay movement (1)

kibbutz-20-of-1.jpg

Eind oktober was ik met Jan Andreae in kibbutz Tzuba, vlak bij Jeruzalem, samen met een twintigtal Israeli’s.

De aanleiding: de moord op twee jonge mensen in een gay club in Tel Aviv, Nir en Liz, op 1 augustus. De beweging, die LGBT (Lesbian Gay Bisexual Transgender) wordt genoemd was geschokt: dat het uitgerekend in Tel Aviv gebeurde, die enclave waar iedereen zich veilig waande. Jan Andreae die al eerder een training heeft gegeven aan het Open House in Jeruzalem, waar de situatie voor gays veel moeilijker leek dan in Tel Aviv, is gevraagd om een retreat te leiden voor een groep leiders uit de beweging, en ik ging mee. Er is meer aan de hand dan de angst en de verwarring die de moorden hebben opgroepen: net als overal is de LGBT intern verdeeld, er is rivaliteit, er zijn verschillen van opvattingen, het blijkt niet zo eenvoudig om goed samen te werken, en het besef dat dat nodig is is na de moorden groter geworden.

De mannen van Open House, Jonatan Gher en Mikie Goldstein hebben erg hun best gedaan om een groep mensen bij elkaar te krijgen, en zoals gaandeweg in de training blijkt was dat niet zo eenvoudig. Ze werken al zolang niet geweldig samen, en er heerst veel scepsis dat een buitenlandse trainer daar in een paar dagen buitenoord iets aan zal kunnen doen. Dat de kibbutz Tzuba is uitgezocht, en niet een oord in de grote stad is dan ook niet voor niets: lopen al die bedrijvige baasjes niet meteen weer weg omdat ze nog meer te doen hebben.

kibbutz-29-of-1.jpg

kibbutz-27-of-1.jpg

Een heel diverse groep: behalve uit Jeruzalem zijn er de homo-hotemetoten uit Tel Aviv, een paar werken bij de gemeente om de Gay Pride activiteiten te organiseren. Er is een gemeenteraadslid. Maar er is ook een jonge man die een klein clubje begonnen is in Haifa, er zijn jongerenwerkers, er is een moeder die oudergroepen van homo- en lesbische kinderen begeleid, er is een vrouw uit de leiding van de transgender gemeenschap, en er zijn twee orthodoxe lesbische vrouwen van Bat Kol, met hun vrouwen en hun kinderen. Er is een lieve hetero kunstenaar die in het Open House werkt. En er is een eregast: de moeder van de vermoorde Nir Katz is er ook.

Inleiding van Jan: alle bewegingen hebben interne problemen. De vredesbeweging blijkt intern niet zo vreedzaam te zijn, Greenpeace dat voor het milieu opkomt blijkt intern niet zo gezond, en de gay movement (ik kan niet aan die alphabet soup wennen) die aan de buitenkant respect op eist voor verschil, kan intern niet erg goed met de verschillen omgaan. En het is de vraag wat deze mensen met elkaar gemeenschappelijk hebben, behalve dat ze een etiket delen van afwijken van de heteronorm, en zich bedreigd weten. Ook hoe ze zich in hun maatschappij opstellen verschilt: die in Tel Aviv zijn al gewend niet langer in de marge en in de halve illegaliteit te moeten fungeren, en zijn al tamelijk mainstream, des te schokkender dus dat ze nu bedreigd worden. Terwijl de vrouwen van Bat Kol heel klein zijn begonnen, met vijf stellen, en voornamelijk om elkaar een tehuis te bieden omdat de meesten van hen moesten breken met hun familie om als lesbisch stel te kunnen leven en zijn er nu pas aan toe om te overwegen meer in de openbaarheid te gaan. En Nora, van de transgender beweging ervaart zich in de gay movement ook al als buitenstaander: ik ben de Ander voor de Anderen.

En ik neem waar wat ook in de vrouwenbeweging gebeurde: schakel één verschil uit, geen mannen aanwezig, en alle andere onderlinge verschillen komen naar de oppervlakte en dreigen de eenheid te verstoren. Zo zijn er hier gays die hartstikke anti religie zijn, omdat ze daar alleen maar last van hebben gehad, maar ook orthodoxen die dat wensen te blijven – en zij zijn het die de dubbele afkeuring hebben gevoeld toen de moorden waren gepleegd en iedereen meteen aannam dat het een orthodoxe dader geweest moest zijn. En dan zijn er ook nog de politieke verschillen: de homo’s die alleen op het etiket homo willen organiseren en de politiek er buiten willen laten, en de politiek actieven die juist vinden dat dat niet kan: de kogels kwamen van rechts, het is noodzakelijk om een breder front te vormen.

De moorden hebben bij de leiders veel opgeroepen, niet eens zozeer de angst voor hun eigen veiligheid, hoewel een van de mannen opbiecht veel moeite te hebben om naar een openbare homogelegenheid te gaan, en niet te weten wat hij met zijn angst moet doen, maar ook omdat iedereen zich verantwoordelijk voelt voor hun achterban. Wat moeten ze doen: moet er bewaking komen voor de deuren van wat nou juist een open huis moet zijn, moeten mensen die je binnenlaat zich legitimeren, moeten ze op wapens gaan controleren? En wat betekent het voor de jongeren die nog thuis wonen, laten hun ouders hen gaan, of gaan ze liegen en gaan ze stiekem? De dader is nog niet gepakt, die loopt nog rond en moet zich geweldig voelen dat zijn aanslag is gelukt, komt hij terug? En is hij wel de enige? Mikie, die gelovig is zegt dat hij er vanuit het judaisme van overtuigd is dat alles een betekenis heeft, en dat ook deze dood een betekenis moet krijgen, niet voor niets geweest mag zijn.

Jan houdt een inleiding over trauma. En dit wordt de eerste regel voor deze retreat: we gaan vriendelijk en zacht zijn voor elkaar. Vroeger dachten we in het traumawerk dat het beste was om zo snel mogelijk te ontladen, bij de angst en de woede te komen. Niet meer. Het belangrijkste is om voor elkaar en ieder voor zichzelf te zorgen, en daarom kan iedereen op de foto’s zien hoe we ontspanningsoefeningen doen. En van heel lang geleden, uit wat nu de geitenwollen periode van alle grote bewegingen lijkt herinneren Jan en ik ons opeens dat we van een Amerikaanse leerde huggen. Niet elkaar maar een beetje op de rug slaan, zoals mannen dat graag doen, maar elkaar echt warm en lief vasthouden. Drie keer per dag minstens. Beetje erg wollig? Het werkt bij al deze doordouwers die voortdurend de boodschap verkondigen dat de gay movement niet voor watjes is, en dat ze trots en sterk zijn. Het klinkt prachtig en militant, maar het slaat over hoe kwetsbaar iedereen in wezen is.

akibbutz-1-of-1.jpg

akibbutz-2-of-1.jpgshaming en blaming, en dat is wat een beweging van binnenuit verzwakt. En Jan kan dat als jarenlange homoactivist, en daarna als activist toen de AIDS golf door de homobeweging sloeg uit eigen ervaring weten.

Jullie voelen je als joden al niet veilig – het is even diep stil als hij dat zegt – jullie voelen je als gays niet veilig en met die moorden voelen jullie je helemaal niet meer veilig, en waarschijnlijk zijn de meesten van jullie daar ook nog stevig over in de afweer en ontkenning. En wat zei iemand aan het begin, toen we het hadden over jullie echte verlangens die je uit deze training zou willen halen, love, peace and harmony? Als dat is wat je wilt dan is er werk aan de winkel en die begint met jezelf. Je eigen vaak ontkende slachtofferschap.

Een oefening. Verdeel je leven in periodes van zeven jaar, en ga voor elke periode na: what have they done to me. Maakt niet uit wie zij zijn, maakt niet uit wat ze je hebben aangedaan, maakt niet eens uit of het waar is, overdrijf maar. Daar loopt de eerste al de ruimte uit met tranen in zijn ogen, pas later zal hij vertellen waarom. Om zijn broer die zichzelf gedood heeft. Een ander wil in discussie: die zeven jaren, dat vindt hij onzin. We doen even niet aan discussie, zegt Jan.

Ze werken in groepjes al die zinnen door die ze hebben opgeschreven, en kiezen er elk een: “ze hebben mijn zelfvertrouwen ondermijnd”, “ik mocht er niet zijn”, “ze gaven me het gevoel dat ik waardeloos was”, “ik ben het niet waard dat er van me gehouden wordt”, “ze hebben me verraden”, “ze hebben me in de steek gelaten”, “ik ben mishandeld”. Kun je waarnemen, hoe je alles wat je nu meemaakt in de actualiteit, ziet door die bril van die ene zin, vraagt Jan. Het is frappant hoe die zinnen passen op het verlangen dat ze uitten aan het begin, zonder zich daar bewust van te zijn.

Dus dit is de eerste stap die in elke gemeenschap plaats moet vinden: dat je je slachtofferschap erkent. Ja, dat gaat tegen alles in wat je met elkaar had afgesproken: wij zijn geen slachtoffers, wij zijn sterk. Maar wil je het lijden achter je laten, dan moet je het eerst erkennen.

kibbutz-2-of-1.jpg

Ayala, de moeder, zegt: ik heb gemerkt hoe mensen denken dat ze je helpen als ze zeggen laat het achter je, het is gebeurd, je leven gaat nu verder. Het maakt dat je veel eenzamer bent met je verdriet. En iemand anders zegt: slachtoffer zijn, dat staat haaks op de zionistische ideologie, die zegt: eens hebben ze slachtoffers van ons gemaakt en dat willen we nooit meer. We hebben geen plaats voor verdriet en rouw in onze cultuur, het moet meteen over zijn. Iemand valt haar bij: weet je nog dat in Israel de eerste twintig jaar een enorm taboe was om over de holocaust te praten? Pas veel later, en voor veel mensen te laat, mochten ze herinneringen hebben. En weer iemand anders: mijn grootvader heeft er veertig jaar over gedaan voordat hij kon vertellen wat hij had meegemaakt in de holocaust. Precies, zegt Jan, je kunt geen stappen overslaan. Als je op wilt houden om een slachtoffer te zijn, en zelf geen slachtoffers wilt maken, dan zul je eerst je eigen lijden onder ogen moeten zien. If you don’t deal with it, you don’t heal.

Over de gevoelens die bij zo’n oefening boven komen. Angst, voor de eigen kwetsbaarheid, angst voor de angst, de angst overmand te worden door emoties, en je kracht te verliezen.

Volgende stap. De vertaalslag, hoe heeft eenieders slachtofferschap van iedereen, elk op eigen wijze, een dader gemaakt? Ga na, die ene zin, “ze accepteerden me niet”, “ik mocht er niet zijn”, wat daarvan geef je door naar anderen? Je dacht dat je sterker was als je je kwetsbaarheid niet liet zien? Hoe leuk dacht je dat dat was voor je partner?

Bij sommigen vallen de kwartjes meteen, anderen willen er nog niet aan, en opnieuw, willen in discussie. Doen we niet, zegt Jan, discussie, dat doen jullie altijd al. En helpt het? Dacht ik niet. Hoe moe zijn jullie eigenlijk van altijd de schijn ophouden – nee hoor, met mij is niets aan de hand?

Het is waar, ik kijk naar de groep en ik vind dat ze er bijna allemaal ontzettend moe uitzien. Moe van meer dan te hard werken, en te weinig hebben geslapen. Er word gegaapt, twee zitten zowat te dutten en dat is niet van verveling. Jan jaagt ze naar buiten, om in de regen met Ido een paar oefeningen te doen, om weer een beetje fris te worden.

Volgende deel: over leiderschap. Wat je als leider moet doen om effectief te zijn: weten wanneer je zacht en menselijk moet zijn, weten wanneer je stevig moet zijn en durven te confronteren, en weten hoe je daar een balans in kunt vinden. En dat is waarom er geen leider aan ontkomt om zijn eigen personal stuff onder ogen te zien. Je kunt alleen boven al dat gekissebis en de onderlinge rivaliteit en de agressie staan, als je jezelf kent, en weet wat je moet doen om jezelf in balans te krijgen. Dat lukt nooit helemaal, en dat is niet erg, want uit balans zijn is ook een goede aanleiding voor verandering, maar als je uit balans bent is het tijd voor zelfzorg, en daar zijn jullie slecht in. Daar zijn alle leiders slecht in. En als je niet uitkijkt krijg je een hekel aan andere mensen die zeuren, die zwak zijn, die je dom vindt, of je wordt cynisch, je raakt je motivatie kwijt, je raakt burnt out. Herkenning? Herkenning.

En dan is het nodig om een visie te ontwikkelen, ook een visie op het gevaar waar je in bent als beweging. Het is nodig dat je je als beweging bezighoudt met geïnternaliseerde onderdrukking.

kibbutz-26-of-1.jpg

kibbutz-25-of-1.jpg

Een nieuwe oefening. Een simpele lijkt het, maar niet simpel voor deze groep. Iedereen krijgt een beurt, en dan zeggen minstens drie van de mensen in de groep wat ze aan die persoon waarderen, een oefening die ik tig keer heb meegemaakt. Maar hier werkt het als een klein wonder. Serieus krijgt iedereen te horen wat hij of zij zo goed doet, welke bijdrage ze levert, wat hem zo’n belangrijke leider maakt – de oefening duurt een uur langer dan was gepland, maar niemand zit meer te gapen, niemand valt in slaap. Het was hard werken voor Jan, maar nu heef hij ze, hij heeft ze aan de lijn. Het omslagpunt, dat je in goede trainingen meemaakt, het heeft altijd iets mysterieus, hoe dat werkt.

kibbutz-19-of-1.jpg

kibbutz-17-of-1.jpg

kibbutz-32-of-1.jpg

Het is vrijdagmiddag, en het wordt sjabat. Mikie maakt kidoesj, steekt de twee kaarsen aan, spreekt de zegeningen uit, zoals mijn moeder dat deed, zegt hij. Meestal doet de vrouw des huizes dat, maar met zijn man samen is hij het, en we zijn hier tenslotte in de gay movement. Een paar mensen lezen iets voor, en ik ben gevraagd om iets te vertellen en ik vertel wat over mijn geloof, hoe we in mijn linkse kerk elke keer bij het delen van brood en wijn elkaar en onszelf beloven dat we het visioen, dat er een betere wereld mogelijk is, tegen beter in en tegen alle politieke feiten in vast zullen houden, en elke kleine menselijke daad van goedheid op zullen vatten als bewijs dat een betere wereld mogelijk is. De vrouwen halen hun kinderen om naar de kaarsjes te kijken.

akibbutz-4-of-1.jpg

akibbutz-3-of-1.jpg

Die avond hebben we vrij, en wie wil kan met Jan en mij komen praten. De moeders komen, omdat ze willen praten over hun rol. Ze zijn niet homo, ze zijn wat hier politiek correct ‘straight en supporting’ heet, ze willen er over na denken wat ze kunnen doen om de beweging te ondersteunen – die kan wel een paar moeders gebruiken, zegt Jan. En Ayala, de moeder van Nir staat voor een beslissing: aan de ene kant heeft ze zo’n behoefte om zich thuis terug te trekken, bij haar gezin, haar tweede man, de vijf kinderen die ze samen nog over hebben, aan de andere kant heeft ze het gevoel dat er iets van haar gevraagd wordt. Haar zoon heeft haar eens gevraagd of ze niet mee wilde naar een ondersteuningsavond van ouders van homojongeren, welnee, had ze gezegd, ik heb dat toch niet nodig, ik heb je toch altijd geaccepteerd zoals je bent? Maar na zijn dood, toen ze zeven dagen shiva zaten, heeft ze haar huis opengesteld voor al die jongeren die Nir hadden gekend, en ze was naar een avond van ouders geweest en daar had een van de jongens zo trots gezegd, kijk, mijn moeder is er, dat ze opeens had begrepen dat ze het niet deed voor zichzelf, maar voor die jongens, en nu wil ze wat doen. Voor de jongens die nu bang zijn en nog leven. Maar ik heb de beslissing of ik dat wil, of ik echt als symbool de wereld in wil nog niet genomen, zegt ze. Ik denk dat je die bijna hebt genomen en dat je daarom hier bent, zegt Jan. Ja, zegt ze, ik heb het gevoel dat Nir ergens daarboven zit en naar me kijkt, en om me lacht, zegt ze, dat ik het eindelijk heb begrepen.

kibbutz-24-of-1.jpg

(wordt vervolgd, hier)

Voor de foto’s die ik al plaatste: zie hier en hier.

Eén gedachte over “Israel’s gay movement (1)

  1. Mooie verslagen van belangrijk werk in Tzuba.
    Grappig dat kennelijk oude begrip ‘huggen’. Ik hoorde dat begrip afgelopen weekend voor het eerst in mijn gay-tantra-weekend, en nu kom ik het hier op deze weblog tegen.
    Trots, sterk en militant zijn en de kwetsbaarheid van mensen niet zien is denk ik heel erg tijdsgeest en zie je overal terug.
    Het is niet voor niets dat decennia geleden de NVSH ook in Nederland al aparte groepen voor transgenders had.

    Groet,

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *