Fatma is blij dat haar man weer werk heeft, want nadat het industrieterrein naast Erez door Israel is gesloopt was hij zijn baan kwijt. Dat industrieterrein was door Israel georganiseerd in de tijd dat het nog profijtelijker leek om de Palestijnen te gebruiken als goedkope arbeidskrachten dan ze alleen maar op te sluiten. Gaza was toen meer een kunstmatig stukje derde wereld, dan de gevangenis die het nu is. En het was handig: Israel reed de grondstoffen de grens over, bijvoorbeeld het textiel waar spijkerbroeken en bloesjes van gemaakt moesten worden, in Gaza werden die ver beneden het minimumloon in elkaar gezet, etiketje er in made in Israel, en dan de grens weer over terug naar Israel. Zo hoefden de Israelische bedrijven zich niet druk te maken over zaken als verzekeringen en werkloosheidsuitkeringen, en ze verdienden er aardig aan. Maar toen, al lang voordat Hamas aan de macht kwam, Israel besloot om het industrieterrein te verwoesten in het kader van de algehele tactiek om Gaza af te grendelen van de buitenwereld, was de man van Fatma zijn baan kwijt. Plus de naaimachines waar hij een lening voor had afgesloten. En niemand die het vergoedde uiteraard.
Maar nu heeft hij weer werk. Hij rijdt in een vrachtwagen door de Gaza strook en voorziet winkels van allerlei onderdelen en zaken die met elektriciteit te maken hebben. Hij rijdt per dag twaalf uur, zes dagen per week, en verdient per maand minder dan wat wij een minimumsalaris zouden vinden. Maar ze kunnen het heel goed gebruiken, want Fatma verdient weliswaar meer, maar nog steeds een bedrag waar wij het een week van kunnen doen. En ze hebben vier meiden die op de universiteit studeren, en dat kost omgerekend per semester anderhalf keer hun maandsalaris. Drie keer per jaar dus, is Fatma in de zenuwen dat ze dat bedrag niet kan betalen, en haar dochters zeuren aan haar kop want ze horen dat de ouders van de andere studenten al betaald hebben en dan komen de dreigbrieven dat ze van de universiteit worden gezet. Soms kan ze niet anders dan van haar moeder lenen, die een spaarpotje heeft omdat ze voor ze te oud is nog naar Mekka te gaan – op hajj. Elke maand geven de drie dochters die geld verdienen hun moeder elk een paar honderd shekel. En nu was Fatma bang dat haar moeders naam dit jaar op de lijst zou verschijnen van de mensen die een vergunning kregen om naar Mekka te gaan en dan zou ze ergens het geld vandaan moete halen om haar moeder terug te betalen, maar gelukkig, al schaamt ze zich daarvoor dat ze het zeggen moet, werd haar moeder dit jaar weer uitgeloot. Het duurt nog twee jaar, dan is de oudste klaar en kan misschien ook wat gaan verdienen, hoewel dochter nummer vijf dan aan de buurt is om door te leren, en ze heeft echt maar één doel in haar leven, al haar dochters mogen een opleiding afmaken voordat ze trouwen.
Het is nog ingewikkelder, want Fatma en haar man wonen bij haar ouders, in een nieuw gebouwd betonnen huis in een mooie maar slordige moestuin waar ook de simpele huisjes staan van de andere familieleden. Haar bejaarde ouders, haar vader gehandicapt, die verdient al heel lang niet meer, drie zussen waarvan er een is gescheiden en een weduwe die er woont met haar kinderen, en dan een broer die werkloos is en zes kinderen heeft. En dan is er nog een broer die met zijn gezin met zeven kinderen in een van de kampen op één kamer woont, en eigenlijk zijn ze daar ook wel verantwoordeijk voor, want ook die broer heeft geen werk.
De broer die bij hen woont had zijn spaargeld in een van de tunnels gestoken, maar die werd gebombardeerd en daarmee was hij zijn geld kwijt. Zijn kinderen hebben soms niets anders te eten dan brood, dus geven de zusjes die verdienen af en toe extra geld aan hun moeder zodat die voor de kinderen kan koken, en soms laat Fatma de deur van de keuken open staan, wetend dat haar neefjes en nichtjes dan binnenkomen en de ijskast leegplunderen. En ook dat kost weer geld.
En het leven ios door de blokkade veel duurder geworden. Vroeger kon je voor honderd shekel een boel eten kopen (vijf shekel is een euro) maar nu is dat zo op. Je kunt door de tunneleconomie zowat alles kopen, er komen hele schapen doorheen, maar het is duur.
Haar gescheiden zusje mag van haar ex haar kinderen, twee meisjes, niet meer zien. Maar ook hij is werkloos, en als zij hem geen geld geeft gaan ze niet naar de universiteit. Dus houdt ze honderd euro per maand over die ze aan haar moeder geeft voor het eten, en de rest gaat naar haar dochters.
En dan nog wat, sinds die idiote Hamas er op let dat er geen mannen en vrouwen samen in een taxi zitten, tenzij ze aan kunnen tonen dat ze broer en zuster zijn dan wel met elkaar getrouwd, moeten de meiden dagelijks in een aparte taxi naar de universiteit. Het kost ongeveer tien dollar per dag om ze allemaal op weg te krijgen.
Fatma klaagt niet. Ze zijn niet arm. Ze hebben twee salarissen in hun gezin. Veel mensen in Gaza zijn nu straatarm, afhankelijk van de voedselhulp van UNRWA, afhankijk van hun familie, zoals de broers van Fatma. Afhankelijk van de bedeling. Niemand in Fatma’s familie bidt vijf keer per dag. Maar ze zijn goede moslims, dus tijdens ramadan, als iedereen een percentage van hun loon of bezit weggeeft als zakaat, een gift aan de armen, gaat zij wat geld brengen aan de vrouw in onze organisatie die in de keuken de koffie maakt. Die heeft twee gehandicapte kinderen en een zieke echtgenoot. Van haar loontje kunnen ze niet leven. Dus stopt ze Intisan wat toe, en vraagt haar collega’s om dat ook te doen. Ze heeft een lijstje gemaakt van mensen die zonder een gift ramadan niet doorkomen. Er zijn tenslotte genoeg collega’s die nog ongetrouwd zijn en thuis wonen, die hebben niet zoveel geld nodig.
Ze zucht. Nog twee jaar. Of misschien gaat Hamas weg. Of misschien houdt de blokkade op, en kunnen de mannen weer werken. Voor normale salarissen.
Anja,
Mooi menselijk verhaal.
Zo krijgt Gaza een gezicht.
“Haar gescheiden zusje mag van haar ex haar kinderen, twee meisjes, niet meer zien. Maar ook hij is werkloos, en als zij hem geen geld geeft gaan ze niet naar de universiteit.”
Dit maakt me heel kwaad. Ik weet dat volgens het islamitische recht de kinderen na een bepaalde leeftijd (8 jaar?) automatisch aan de vader worden toegewezen, maar heeft hij daarmee ook het recht om omgang met de moeder te verbieden? En dan ondertussen wel geld van de zus van zijn ex aannemen… Ik vind dat eigenlijk een vorm van chantage: Als jij geen geld geeft krijgen je nichtjes geen opleiding. Kan hij in ruil daarvoor dan tenminste zijn ex vrouw niet toestaan de kinderen te zien? Bah!
Fijn dat je je daar net als ik over opwindt, Elisabeth. Was je ook van plan om je je op te winden over de belegering van Gaza, de vrouwen die het huishouden moeten doen in tenten omdat hun huis is verwoest, de vrouwen die een man in de gevangenis hebben zitten en het zonder inkomen moeten doen, de armoede die maakt dat kinderen van school worden gehaald, de vrouwen die lijden onder het toegenomen geweld dat mede veroorzaakt wordt door een absoluut hopeloze situatie of ben jij ook zo iemand die alleen verontwaardigd wenst te worden als het iets met de islam te maken heeft? In dat geval zijn wij snel uitgepraat.
Wat een prachtige familie ondanks alle moeilijkheden toch vasthouden door bijten. Dat is dapper en geeft mij moed en hoop.
De andere verhalen zijn ook hartverwamend Anja.
Een veilige terug reis en hopelijk tot gauw.
Huh?!!!!
Ik dacht dat je me misschien al wel wat beter kende. Ik reageer hier tenslotte niet voor de eerste keer.
Lees mijn reacties van de afgelopen tijd maar eens door (als dat tenminste op een eenvoudige manier mogelijk is), dan zul je wel begrijpen hoe ik over Gaza en de bezetting in het algemeen denk.
Dat wil nog niet zeggen dat je je af en toe niet ontzettend kwaad kunt maken over het wangedrag van MANNEN!!!!
OK??!
En als je mijn weblog al een tijdje volgt, dan snap jij dus best waarom ik denk: daar gaan we weer, Elisabeth.
Het gebeurt gewoon te vaak dat uit die complexe verhalen van vrouwen alleen dat er uit gepikt wordt wat past bij het simpele vijandbeeld.
En nee, ik weet niet uit mijn hoofd wat je hiervoor allemaal gezegd hebt.
5/6@
Die complexiteit waar je terecht op wijst vindt dus onder meer (alhoewel uiteraard Israel’s bezettingspolitiek daarvan de voornaamste is) zijn oorzaak in de verhouding tussen mannen en vrouwen en om die reden hoeft reactie 5 nog niet als onzinnig terzijde geschoven te worden. Als de familie een hoop geld moet uitgeven omdat Hamas iets bepaald heeft, komt dat niet zomaar uit de lucht vallen, want een organisatie als Hamas zou niet kunnen bestaan zonder mannen met opvattingen als de ex.
Ik vraag me trouwens af waarom die mensen ondanks de belabberde situatie zulke enorme gezinnen hebben. Dat maakt het er nou ook niet gemakkelijker op in de openluchtgevangenis die Gaza is. Ik tel op de foto 6 kinderen, dat is voor een modale nederlander al nauwelijks op te brengen.
Ik kan me de reactie van Elisabeth ook wel voorstellen hoor Anja. Ik heb het ook, hoe erg begaan ik ook ben met het lot van de Palestijnen en met de situatie daar: sterker nog ik ben getuige geweest van vreselijke martelingen, beschietingen en ik keer op keer mijn familie letterlijk op alle terreinen armer worden, dan kan ik me alsnog kwaad maken om de wijze hoe er soms bijvoorbeeld met jonge maagden om wordt gegaan (het is toch vaak net koopwaar: hoe blanker hoe beter, stijl haar is beter dan krullend haar, mooi gebit en groene ogen erbij en dan heb ik diverse vaders horen zeggen dat hun dochter voor minder dan aan een arts niet wordt weggegeven, om maar een voorbeeld te geven). Ik heb inmiddels geleerd dat ontzettend veel vervelende zaken door elkaar lopen in Palestina. Ik ben absoluut tegen de bezetting, tegen de uitbuiting van de Palestijnen en helder zie welke misdaden er begaan worden met betrekking tot de mensenrechten, maar helaas zie ik ook dat in Palestina een vreselijke patriarchale cultuur heerst. Dus ook ik denk soms – en dan ben ik nota bene zelf een man: klote kerels! Om direct daarna maar weer te denken: het is ook niet makkelijk om geemancipeerd en democratisch te zijn na een decennia van onderdrukking. Ik bedoel, wie denkt er nog helder als de bommen je om de oren vliegen en je van armoede en ellende niet weet waar je het zoeken moet.
(8) Het is niet dat ik het niet snap, Imad, en dat zeg ik ook, fijn dat jij je daar net als ik over opwindt. Maar ik kan er slecht tegen als er uit zo’n verhaal met zoveel kanten weer iets uit geisoleerd wordt over het islamitische recht, ik maak dat gewoon te veel mee. Tuurlijk: klote kerels. Maar voor jou is dat ook de gedachte: het is niet makkelijk om geemancipeerd en democratisch te zijn na decennia van onderdrukking en exact die combinatie, daar gaat het om.
(7) Voor je informatie Peter, het familiesysteem dat maakt dat de kinderen horen bij de familie van de vader, is niet door Hamas ingesteld, is zelfs niet specifiek islamitisch maar bestond al heel lang daarvoor, en dat systeem vindt je in vele nog erg agrarische samenlevingen (ook in China bijvoorbeeld), waar de grootfamilie tegelijk ook een productie-eenheid is, waar iedereen binnen die familie wordt beschermd, maar ook weinig individuele vrijheid heeft. Er is bijvoorbeeld in Gaza heel weinig mogelijkheid om als stel alleen te leven en nog minder als alleenstaande man of vrouw, al of niet met kinderen. In veel oude culturen is het de gewoonte dat de vrouwen bij de familie van hun man introuwen, en hun kinderen deel uitmaken van zijn familie. Dat is dus altijd moeilijk bij een echtscheiding, waar de kinderen heen moeten. Bij de meeste gescheiden ouders die ik ken zijn de kinderen bij hun moeder, en als dat niet zo is, soms omdat de moeder niet instaat is om voor ze te zorgen, is er wel sprake van contact. Maar met de gebrekkige wetgeving is het wel mogelijk dat de vader de kinderen bij hun moeder weghoudt, en dat is precies waar de organisatie hierboven wat aan wil doen.
Mensen hebben veel kinderen in situaties van armoede, als er geen sociale voorzieningen zijn, en kinderen de oudedagsvoorziening zijn. Zonder kinderen die als ze volwassen zijn voor je zorgen ben je als ouder wordende ouder weerloos. Zo zie je dat er bij het gezin van Fatma al op gerekend wordt dat de oudste binnenkort gaat meeverdienen, en dan de tweede. De moeilijke periode, en dat is nu, is als ze allemaal naar school of universiteit moeten. En dat komt ook omdat Fatma en haar man modern zijn en willen dat alle kinderen een opleiding volgen. Maar toen ze nog jonger waren dachten ze nog traditioneler, en Fatma zucht wel eens en maakt een grap: ik heb even niet opgelet, en opeens had ik er zes! Te veel! Nu zou ze dat al anders doen.
Komt bij dat mensen er in Gaza op rekenen dat ze kinderen zullen verliezen. Met weinig kinderen ben je heel kwetsbaar, en stel dat je er maar twee hebt, en die verlies je, dat is een rampzalige gedachte. En ook moet je er bij bedenken dat meisjes meestal de deur uitgaan, en dan bij de familie van hun man horen, terwijl de jongens meestal blijven. Dus heb je met alleen meiden niemand die voor je gaat zorgen als je oud bent, ook dat speelt mee.
Mensen krijgen vanzelf minder kinderen, dat is overal zo, als er minder armoede en minder oorlog is, en als ze er redelijk zeker op kunnen rekenen dat er genoeg is om van te leven als ze ouder worden. Hoger opgeleide echtparen, met meer gegarandeerd inkomen, krijgen al minder kinderen. Er waren dus programma’s om mensen er toe te brengen minder kinderen te krijgen, maar met de steeds erger geworden bezetting en gestegen armoede kun je die nu wel vergeten. Dat komt pas weer wanneer er een enigszins normaal leven geleefd kan worden.
Ik geloof niet dat ik gezegd heb dat het systeem van de grote familie Islamitisch zou zijn. De logica rond het mechanisme van een groot kindertal is me bekend, alleen zou men er zo langzamerhand achter kunnen zijn gekomen dat het in werkelijkheid niet zo werkt. Nu is iedereen arm en werkloze kinderen kunnen evenmin voor hun ouders zorgen en is door de overbevolking de kans op verbetering al helemaal minimaal. Ik zou zeggen: het klassieke prisoners’ dilemma. Wachten op verbetering van de welvaart voor een dalend kindertal lijkt me niet echt de weg.
Ik vraag me serieus af of het krijgen van veel kinderen om alvast rekening te houden met wat afvallers wel zo werkt, maar ik kan daar niet over oordelen.
Maar wat is eigenlijk “een oude cultuur” ????
Ik denk dat ik wel uitvoerig genoeg heb beschreven waar het kindertal in Gaza mee te maken heeft. En daar kun je uit opmaken dat ik vind dat je je in moet zetten om en einde te maken aan de belegering, zodat mensen daar weer een normaal leven kunnen leiden en in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. En een einde aan de moordende aanvallen op Gaza, waarbij honderden kinderen worden vermoord. Als het een normaal, veilig en welvarend land is kun je je druk gaan maken over het kinderaantal, voor zover ze dat dan niet zelf al doen. Eerder is dat zinloos.
Je schrijft: “Ik kan er slecht tegen als er uit zo’n verhaal met zoveel kanten weer iets uit geisoleerd wordt over het islamitische recht”.
Ik bracht het gedrag van deze man niet in verband met het Islamitisch recht. Ik weet niet of de regel dat kinderen na een bepaalde leeftijd naar de vader gaan geldt in Gaza. (Zoals je schreef, het recht in Gaza is een verwarrende mengelmoes, waarvan sommige dingen zelfs nog teruggaan tot de tijd van de Britten.)
Wat ik schreef kwam hier op neer: Zelfs al zou die regel in Gaza gelden, dan nog geeft dat deze man toch niet het recht om omgang tussen zijn ex en haar dochters te verbieden?
Je moet er niet meer in lezen dan er staat. Ik erger me wild aan het eindeloze gekanker op de islam dat nu al jaren in de mode is en maar niet ophoudt, en ik word niet graag in het kamp van de Islamhaters ingedeeld omdat je mijn reactie niet zorgvuldig hebt gelezen en vanwege van anderen eerder blijkbaar wel eens aan jou geschreven hebben.
Ik zie niet in waarom ik mijn mond zou moeten houden over een moeder die haar kinderen niet mag zien als dat mij raakt. Alsof vrouwenrechten pas aan de beurt zijn als Gaza vrij is.
En daarbij is het totaal niet aan ons om uit te maken hoeveel kinderen mensen “mogen” hebben.
Ik neem aan dat Fatma en haar man dolblij zijn dat ze ze hebben. Mijn man komt uit een (Palestijnse) familie van 15 kinderen, wat je daar ook van vindt, zijn ouders hadden er geen een willen missen, en ze hebben wel geleerd om te delen, om samen te doen met alles, om voor elkaar te zorgen. Ja, materieel hebben ze het iets minder gehad dan ons nederlands 2/3 kinderen gezin. Maar het zijn allemaal geweldige mensen geworden. Wie zijn wij om daarover te oordelen, om te oordelen hoe mensen in Gaza, of waar ter wereld dan ook, hun leven moeten leiden.
De nieuwe generatie krijgt inderdaad al veel minder kinderen. Maar in principe zou er voor iedereen genoeg moeten zijn om een normaal leven te leiden.