Rekto Verso, Belgie, 17 juli 2020

Elke vrijdag pent een van onze vijf vaste online correspondenten een brief. Deze week richt Anja Meulenbelt zich tot Mohammed Saiah, de D66-politicus die het beu is om de karikaturale man te zijn die de wereld ons voorschrijft. ‘Ik hoop dat er nog veel mannen doorkrijgen dat ze een veel leuker leven kunnen hebben als ze begrijpen dat “echte” mannelijkheid een mythe is.’

Lieve Mohammed Saiah

Je hebt een prachtig stuk geschreven op Joop. Daarin stel je dat geweld tegen vrouwen niet zomaar een uitwas is van ‘gewone’ mannelijkheid, maar voortkomt uit een meestal onbesproken cultuur die voorschrijft hoe mannen zich horen te gedragen. Een man is stoer en sterk, toont geen zwakte, is altijd in controle, is vast wel eens bang maar mag dat niet laten zien.

Die cultuur schaadt mannen, zeg je, maar vooral is die schadelijk voor vrouwen. Want, geef je de cijfers nog eens weer die we wel kennen: in Nederland heeft 41% van de vrouwen sinds haar vijftiende ooit een vorm van fysiek of seksueel geweld meegemaakt. En is 22% van de vrouwen eens het slachtoffer geweest van geweld door haar partner of ex-partner. Uitgerekend de persoon die geacht wordt haar lief te hebben en te behoeden. En 10% is wel eens verkracht.

Het schrikbarende van deze cijfers is dat we dat al bijna een halve eeuw weten, en dat het ondanks al onze pogingen om het aan de orde te stellen niet is verminderd. Ik was, toen de Tweede Golf feminisme begon, zelf zo’n vrouw met een stevige portie geweld in mijn geschiedenis. De vrouwenbeweging maakte het mogelijk voor me om het daar voor het eerst in mijn leven openlijk over te kunnen hebben. Al snel volgden toen de opvanghuizen voor mishandelde vrouwen, die meteen vol zaten, en de eerste wetenschappelijke onderzoeken werden gedaan.

We hebben veel gedaan aan de opvang voor vouwen, maar het geweld zelf is nauwelijks afgenomen.
Het bleek erger te zijn dan we zelf hadden gedacht. We hebben veel gedaan aan de opvang voor vouwen, maar het geweld zelf is nauwelijks afgenomen. Er is met de grote MeToo-beweging een kleine kentering gaande: voor het eerst lopen de daders van geweld nu het risico tegen de lamp te lopen, en komen, ook als ze rijk en beroemd zijn, niet meer zomaar weg met machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag. Tegelijk is het ook duidelijk hoeveel mannen deze nieuwe trend alleen maar ervaren als een aanslag op hun rechten.

En sommige feministes zoals Linda Duits maken het er ook niet beter door het te hebben over ons ‘recht op seks’. Hallo, je vrijheid om je seksualiteit te beleven zoals je wilt, zolang je daar anderen niet mee schaadt, daar sta ik helemaal achter, maar recht op seks zou betekenen het recht op het gebruik van het lichaam van een ander, en nee, dat is geen recht en mag het ook nooit worden. Daar komen we nu juist vandaan. Ook het contract dat huwelijk heet geeft een man niet langer het recht om te nemen wat hem niet vrijwillig wordt gegeven.

Ik heb het een keer in een training meegemaakt waarbij een man in snikken uitbarstte toen hij voor het eerst besefte dat hij zijn vrouw definitief was kwijtgeraakt door zijn agressieve gedrag, en ook zijn kinderen bang voor hem waren geworden. Ik had het oprecht met hem te doen. Want hij zag onder ogen dat hij nou juist gewelddadig was geworden uit angst om haar kwijt te raken, en daarmee precies had veroorzaakt dat hij nu hopeloos en hulpeloos alleen was.

Wat aan jouw stuk zo fijn is, Mohammed, is dat dat je je als man medeverantwoordelijk verklaart om aan dat geweld iets te doen, en iets te doen aan een cultuur die ook de menselijkheid van mannen ontkent. Het is voor jou geen tegenstelling, dat je opkomt voor de vrijheid van vrouwen, maar tegelijkertijd ook voor de vrijheid van mannen om zich los te maken uit dat benauwende keurslijf, waarmee ze hun eigen relaties kapot maken. En uiteindelijk niet krijgen wat ze zouden willen: liefgehad te worden, vrijwillig en van ganser harte.

Wat jij wilt, is een andere cultuur, een cultuur van een ander soort broederschap. Van het werkelijk de verantwoordelijkheid nemen voor wat mannen, gewild of ongewild, aanrichten.

Dat je daar meteen veel weerstanden mee oogst was te verwachten. Ik heb er al jaren over nagedacht wat maakt dat zoveel mannen niet de verantwoordelijkheid willen nemen en niet mee willen werken aan het beëindigen van zoveel ellende. Maar elke keer dat geweld tegen vrouwen aan de orde wordt gesteld weer reageren alsof ze persoonlijk worden bedreigd. Niet alleen door dat vreselijke feminisme dat ze vals beschuldigt maar nu ook nog door een mannelijke overloper.

In de reacties op Joop laat de een na de andere man weten zich door jouw oproep in het geheel niet aangesproken te voelen. Mannen die slaan, dat zijn uiteraard altijd de anderen, en zij zijn niet verantwoordelijk voor wat andere mannen doen. En er zijn mannen bij die de schuld graag geheel buiten henzelf leggen: het is de religie, het zijn de migranten, het zijn de hormonen, het was de drank, het zijn de vrouwen zelf die het uitlokken, mannen doen nu eenmaal mannendingen, altijd al gedaan en zo zal het altijd blijven. En of we zo vriendelijk willen zijn om hem niet als ‘mannen’ aan te spreken, maar als individu. Zodat niet duidelijk hoeft te worden dat al die individuen bij elkaar opgeteld nogal een ramp veroorzaken, denk ik er dan bij.

Ik heb er lang over gedaan voordat ik een beetje begreep hoe de doorsnee man in elkaar zit, en waarom zo weinig van hen beseffen dat mijn kortste definitie van feminisme – eerlijk delen en niet slaan – ook in hun belang is.
Ik heb er lang over gedaan voordat ik een beetje begreep hoe de doorsnee man in elkaar zit, en waarom zo weinig van hen beseffen dat mijn kortste definitie van feminisme – eerlijk delen en niet slaan – ook in hun belang is. Het was een mannelijke therapeut die uitlegde dat mannen afhankelijk zijn van vrouwen, maar die afhankelijkheid nu juist als erg ‘onmanlijk’ ervaren, en dat een vrouw die hem dat laat voelen kwalijk kan nemen. Alsof zij macht over hem heeft. Het oude contract waarbij mannen nooit om zorg en liefde hoefden te vragen, omdat ze daar als hoofd van het gezin en belangrijkste kostwinner recht op hadden, is doorbroken. Het is niet meer vanzelfsprekend dat er ongevraagd voor hen wordt gezorgd, dat ze voorzien worden van maaltijden, schone overhemden en seks. En, zoals Virginia Woolf zei: dat vrouwen nog de taak hadden om het ego van mannen op twee keer de ware grootte te weerspiegelen.

Van mannen wordt nu verwacht dat ze aardige partners zijn, leuke minnaars, die een beetje weten waar de dingen zitten en niet alleen de dingen van henzelf. En die ook wel eens ongevraagd de stofzuiger hanteren. Met andere woorden: er wordt van hen evenveel zorg en liefde verwacht als ze krijgen. En wie niet krijgt wat hij hebben wil, en waar hij denkt als man recht op te hebben, voelt zich vernederd, geeft het feminisme de schuld van dat vrouwen tegenwoordig zulke bitches zijn. Het is kennelijk pijnlijk om in te moeten zien dat je afhankelijk bent. En moeilijk om te begrijpen dat wederzijdse afhankelijkheid niet erg is. Als mensen zijn we allemaal van elkaar afhankelijk en zeker in de liefde.

Wat jij al doorgemaakt hebt, een fundamenteel leerproces, is voor veel mannen kennelijk te pijnlijk, en als ik naar de reacties op jouw artikel kijk dan willen erg veel mannen daar niet aan. Niet alleen dat ze ontkennen dat ze slaan, maar ook doen ze graag alsof geweld tegen vrouwen hen niet aangaat. Niet hun probleem. Ook niet als jij ze voorhoudt dat ze een veel bevredigender leven kunnen hebben als ze leren om verantwoordelijkheid te nemen. En meer gaan voor wederzijdsheid. Ga maar na, zou ik zeggen: naast betere relaties met vrouwen geeft dat ook betere relaties met andere mannen die je niet meer nodig hebt om te bewijzen dat je een ‘echte’ man bent, betere relaties met je kinderen en absoluut ook een vriendelijker relatie met jezelf.

Ik ben dus blij met jou, Mohammed, omdat jij dat hebt begrepen en je nek uitsteekt. Ik hoop dat er nog veel mannen doorkrijgen dat ze een veel leuker leven kunnen hebben als ze begrijpen dat ‘echte’ mannelijkheid een mythe is. En dat je er meer aan hebt om een echt mens te zijn. Daar word je een stuk leuker van.

Met vriendelijks
Anja

(17 July 2020, rektoverso.be)