Twee indrukwekkende mannen die elkaar voor het eerst ontmoetten, zij het op zoom.
De eerste is Farid Esack, een Zuidafrikaanse geleerde in de islamitische bevrijdingstheologie, die in de regering Mandela functioneerde als adviseur over gender. Altijd, behalve geleerde, ook activist tegen racisme en tegen seksisme, bestrijder van Aids. Ook maakt hij deel uit van een organisatie genaamd Africa4Palestine. Ik mocht hem ontmoeten tijdens een tweeweekse cursus moslim bevrijdingstheologie in Granada. De andere is Gideon Levy, een Israëlische jood, een verslaggever die er zijn zaak van heeft gemaakt om elke week opnieuw verslag te doen van de misdaden van Israel tegen de Palestijnen. Ik ontmoette hem meer dan eens toen hij in Nederland kwam spreken. Zulke journalisten zijn in Israel zeldzaam, de andere is Amira Hass, die in Gaza woonde tot haar dat verboden werd.
(Farid Esack)
Ze hebben elkaar een verhaal te vertellen deze mannen: de een leeft in een land waar de strijd tegen de apartheid is beslecht – al zijn er nog massa’s problemen, de ander leeft in een land dat veranderd is in een apartheidsstaat, met nauwelijks enige neigingen om daar nog eens een einde aan te maken.
Ik vat hier wat er werd gezegd in het zoom gesprek kort samen, maar luister vooral zelf. (Ga naar Africa4Palestine)
Het wordt vaak gezegd: hadden de Palestijnen maar een Mandela, of een Gandhi, dan was de zaak al opgelost. Levy wuift dat weg: geen Palestijnse Mandela was in staat geweest om de Israeli’s op een andere gedachte te brengen. Waarom zouden ze? Ze hebben er niets mee te winnen.
(Gideon Levy)
Esack valt hem bij. Er zijn veel misverstanden over Mandela, alsof die altijd een vredesstichter is geweest, in plaats van een strijder tegen de apartheid, die weigerde om de gewapende strijd af te zweren zolang er nog apartheid was, en daarom nog vele lange jaren extra in de gevangenis heeft gezeten. Mandela was geen kerstman die als een cadeautje vrede bracht. (We vergeten ook dat de apartheid niet alleen door hem is afgeschaft maar dat er een De Klerk moest zijn aan de andere kant. Vragen we ons nooit af waarom Israel geen De Klerk produceert?)
Wat er aan de hand is met Israel, vertelt Levy, is dat de joden een Holocaust meegemaakt hebben, waarmee wij voor eeuwig de slachtoffers zijn, die daarom mogen doen wat we willen. Het is heel moeilijk om je uit dat systeem los te maken. Zijn ouders kwamen naar Palestina op de vlucht voor Hitler en werden zionist. Ook hijzelf heeft er lang over gedaan voordat hij het zionisme af kon zweren, maar het moest. Je kunt niet progressief zijn, ‘liberal’, en tegelijk een racist blijven. En dit moet gezegd: zionisme is racisme.
Esack vertelt over Zuid Afrika, de apartheid is afgeschaft, wat niet betekent dat in één klap al het racisme is verdwenen. Maar je kunt er niet meer mee voor de dag komen, je kunt er om ontslagen worden, anders dan in Israel. Hoe komt het dat de Israeli’s nog steeds blijven denken dat apartheid niet het probleem is maar de oplossing?
Omdat niemand ze tegenhoudt, zegt Levy. Lang zijn we zoetgehouden met de twee-staats oplossing. Dat was gebaseerd op een leugen, namelijk dat de bezetting maar tijdelijk was. En dat de vrede om de hoek lag. Dat het enige dat nog nodig was een gesprekspartner was aan de andere kant. De werkelijkheid is dat het zogenaamde vredesproces bedoeld was om tijd te rekken en nooit om werkelijk een eind aan de apartheid te maken. Inmiddels is het duidelijk dat die twee staten er nooit meer zullen komen. De kolonisten hebben gewonnen. Die krijg je nooit meer weg uit de Westoever, en zonder een massale evacuatie van de settlers is een Palestijnse staat niet mogelijk. De bezetting is massiever dan ooit. En de wereld is niet bereid om tussenbeide te komen.
Dus moeten we anders gaan denken. De werkelijkheid is dat er al sprake is van één staat, onder het gezag van de groep die zichzelf ziet als een uitverkoren volk, met het recht om niet-joden aan zich te onderwerpen. Daar zullen ze mee door gaan zolang de wereld hen de hand boven het hoofd blijven houden. Maar dit is wat wij zeggen, en wat het B’Tselem rapport duidelijk heeft gemaakt (B’Tselem is de grootste mensenrechtenorganisatie in Israel) dit is een apartheidsstaat, en de vraag aam de wereld is: laten jullie dat gebeuren? Eens moet er toch geconcludeerd worden dat dit niet langer zo kan. Dat dit tegen alles is waar het westen zegt vóór te zijn.
Het probleem met Europa is dat het zich laat verlammen door de schuldvraag, door de Holocaust – het is duidelijk: iedereen die kritiek uit wordt meteen uitgemaakt voor antisemiet, en dat werkt. En dit is wat er dus gebeurt met Europa, niet alleen waren ze schuldig aan de Holocaust, ze zijn nu ook nog schuldig aan de verdrijving en onderdrukking van de Palestijnen.
Israel presenteert zichzelf als een vertegenwoordiger van het ‘vrije’ Westen, als front tegen de barbarij in het MiddenOosten, het islamisme, het terrorisme. Daarmee krijgen ze, behalve door het schuldgevoel over de Holocaust te manipuleren, ook het Westen mee. Je moet ook bedenken welke angst er gemanipuleerd kon worden na 9/11, en niet vergeten dat joden tegenwoordig gelden als wit. Ze zijn niet langer een vreemd ‘ras’, de anderen, dat zijn de moslims, de Arabieren, en dus de Palestijnen. Er is absoluut ook een racistisch motief zichtbaar. Wanneer er joodse kolonisten worden gedood is dat nieuws, de dagelijkse misdaden, ja dagelijkse, ik volg het, misdaden tegen Palestijnen zijn dat niet.
Wat heeft gemaakt dat je maar doorgaat, vraagt Esack hem.
Ik kan niet anders, zegt Levy. Dit is mijn land. Ik ga niet weg. Als je geconfronteerd wordt met zoveel misdaden, en dat op een halve uur afstand van waar ik woon, dan kun je je ogen niet sluiten. Dat rapport van B’Tselem is de hele wereld over gegaan. Het enige land waar er nauwelijks een paar regels in de media over verschenen – is Israel. Dat is systematisch. Israel blijft zichzelf koppig presenteren als een prachtige democratie. Ook dat is een leugen. Democratie en apartheid gaan niet samen. Een halve democratie, alleen voor de helft van de mensen die er wonen, is geen democratie.
Nee, het islamisme is niet het probleem, zegt Levy. Hamas is een uitkomst. Het maakt het makkelijker voor Israel om te zeggen: je denkt toch niet dat we na 9/11 met die lui gaan praten? Het grote probleem is niet de verrechtsing van Israel, die is er, het grootste probleem is dat Palestina er niet meer toe doet. Vroeger zeiden we: twee joden, drie meningen. Nu kun je zeggen: drie joden, één mening. Een absolute ontkenning dat er iets aan de hand is. Niemand heeft het nog over de bezetting. Als je gewoon rechts bent, is Palestina nog een issue. Dat is het niet meer. Het is de olifant in de kamer. En de enige redding is dat de buitenwereld zorgt dat die olifant zichtbaar blijft. En dat lukt pas wanneer de prijs voor Israel om te apartheid te handhaven te hoog wordt.
Er is nu heel weinig hoop voor de Palestijnen. Ze zijn nog nooit zo eenzaam geweest. Het westen laat hen stikken, Europa heeft schuld, de VS zien hen als bondgenoot, de Arabische wereld laat hen ook vallen. De enige steun voor de Palestijnen komt van de burgers, van de mensen met een lange adem, die blijven wijzen op het onrecht.
Ja, en daarom is het voorbeeld van Zuid Afrika voor ons zo belangrijk, zegt Levy tegen Esack. Zuid Afrika geeft ons nog hoop, jij geeft mij hoop.
En Esack citeert Mandela: Onze strijd is niet voorbij zolang de Palestijnen niet vrij zijn.