Vrouwen en islam
Er is nog een onderwerp voor de serie “islam voor beginners” dat was beloofd en nog niet echt aan de orde gekomen: islam en vrouwen. Is de islam vrouwonvriendelijk, zoals vaak wordt beweerd? Onderdrukt de islam vrouwen? De meeste moslims vinden van niet. Maar de praktijk dan? Valt die te ontkennen?
Dit is wat Tariq Ramadan in zijn boek Westerse moslims en de toekomst van de islam daarover schrijft:
De kwestie van de vrouw ligt bij vrijwel alle islamitische gemeenschappen in het Westen gevoelig en het lijkt vaak of de hele problematiek van trouw aan de islam daarom draait. Trouwens, de almaar terugkerende toespelingen of opmerkingen van medeburgers, intellectuelen of de media over ‘de vrouw in de islam’ vormen samen een soort psychologische druk die moslims er toe drijft een defensieve en vaak apologetische houding aan te nemen, wat niet altijd objectief is. Het is een ding om te menen dat niets in de boodschap van de islam discriminatie van de vrouw rechtvaardigt, beweren dat zij helemaal niet gediscriminineerd wordt in islamitische gemeenschappen in het Westen (en het Oosten) gaat te ver.
Er valt veel over het onderwerp te zeggen, en ik ga daar enige afleveringen over doen. Als inleiding nog een andere islamitische man: Nasr Abu Zayd, in Mijn leven met de islam.
Waarom beginnen met twee mannen? In de eerste plaats omdat “het vrouwenvraagstuk” eigenlijk een “mannenvraagstuk” is. Als vrouwen worden gediscrimineerd en onderdrukt, dan is er nog maar een sekse over die dat doet. En in de tweede plaats: dat bij de emancipatie van vrouwen mannelijke bondgenoten heel belangrijk zijn.
Abu Zayd benadert de vraag niet alleen maar abstract en theoretisch, hij zegt:
Ik zou bijvoorbeeld geen onderscheid kunnen maken tussen mijn persoonlijke houding ten opzichte van vrouwen, mijn interpretatie van de Koranische uitspraken over de vrouw, mijn geloof in gelijke rechten voor mannen en vrouwen en de persoonlijkheid van mijn moeder.
Dat vind ik mooi. In Gaza heb ik vaak ervaren hoe belangrijk moeders zijn. Daar is nog ontegenzeggelijk sprake van een patriarchale cultuur. Het is nog gewoon dat vrouwen intrekken bij hun man als ze trouwen, het is gewoon dat de zoon nog bij zijn ouders inwoont. En vrouwen hebben wat emancipatie betreft dus vaak meer te stellen met hun schoonmoeder dan met hun man – vandaar een reden dat de vrouwen daar zich weinig voor kunnen stellen bij het “westerse feminisme” dat alleen over de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen lijkt te gaan. Moeders kunnen in Gaza ware matriarchen zijn, die als koninginnen heersen over een groot gezin, zes zoons en hun vrouwen, vijftig kleinkinderen, het is niet ongewoon. En ik ken heel wat mannen die het niet in hun hoofd zouden halen om tegen de wetten die hun moeder thuis uitvaardigt in opstand te komen. Want waar moeten ze dan heen?
Een mooi verhaal van Abu Zayd over zijn moeder, een vrouw die zes kinderen op de wereld had gezet, niet kon lezen en schrijven, een oude dame van het platteland die uiteindelijk naar de stad is gegaan toen ze al weduwe was – en het daar heeft gered. Toen Abu Zayd naar Amerika vloog voor zijn studie, en hij zich zorgen maakte over zijn moeder zei zij: “Natuurlijk reis je er heen! Denk je soms dat je me moet beschermen? Onzin! Ik ben degene die jou beschermt”. Ze stierf toen zij er zeker van was dat alle zes kinderen stevig in het leven stonden en haar niet meer nodig hadden. Ze wilde niet meer geopereerd worden en had voor haar begrafenis gespaard. Ze werd Oemm Nasr genoemd, de moeder van Nasr.
Zij heeft mij geleerd dat het traditionele beeld van de vrouw en de strikte tegenstelling tussen man en vrouw moet worden overwonnen. Ik heb meegemaakt hoe zij als weduwe het huis verliet en de openbare ruimte betrad. Zij kwam voor het eerst in contact met vreemde mannen – tenslotte kon ze moeilijk naar de markt gaan zonder met hen te praten. Het was voor haar geen punt en zij beschouwde het niet als een overtreding van de regels van de godsdienst. De manier waarop ik de Koran lees, werd daardoor beinvloed. De Koranverzen die door de uitleggers ten nadele van vrouwen werden uitgelegd, heb ik instinctief anders gelezen. Bovendien bestaat er in de islam het principe volgens hetwelk ‘de noodzaak het verbodene toestaat’ en na de dood van mijn vader was er nu eenmaal veel noodzakelijk geworden. Zij was bijvoorbeeld gedwongen de bedrijfsvergunning op haar naam te laten schrijven. Dat was weliswaar niet verboden in de islam, maar veel mensen hadden kunnen zeggen: “hoe kan de vrouw haar woning verlaten om naar een overheidsinstantie te gaan? Waarom geeft ze de opdracht niet aan een man? Waarom benoemt ze geen mannelijk familielid als voogd voor de kinderen? ‘ Ook een paar familieleden waren het er niet mee eens dat ze zich buitenshuis begaf. Maar zij trok zich daar niets van aan.
Abu Zayd begon de Koran te bestuderen in het licht van de vrouwenkwestie:
‘omdat de conservatieve geleerden de vrouwen met verwijzing naar Korancitaten weer achter de kookpot wilden krijgen. Het probleem is niet de islam. Een van de principiele doeleinden van de Koran is de bevrijding van de vrouw’.
Daar gaan we het hier nog over hebben. Wat zegt de Koran eigenlijk over vrouwen?
Wat de Koran zegt over vrouwen kun je een islamgeleerde vragen, maar zelfs als je het antwoord hebt, kom je niet veel verder. Alle regels en plichten in de Koran zijn onderhevig aan interpretaties. Het is maar net in welke tijdsgeest naar die passages gekeken wordt. Dat is dus ook het fijne aan de Islam, je kunt zelf de islam moderniseren; jij hebt die vrijheid. Dat die vrijheid niet of nauwelijks wordt gebruikt nu, is een ander verhaal.
Wat de Koran ergens over zegt kun je ook gewoon in de Koran zelf lezen! De interpretaties zijn tijd- en persoonsgebonden. In die zin valt er niets te moderniseren: de tekst zelf is namelijk helemaal niet vastgeroest, maar dat zijn de meningen van de interpreteerders soms des te meer.
Heel veel verschil zie ik toch niet met het christendom waar de bijbel ook op verschillende manieren uitgelegd kan worden. Ikzelf wil die emancipatie dan ook principieel niet koppelen aan geloofskwesties. Het vertroebelt de discussie enorm net als lichamelijke verschilen zoals de dame uit Egypte die vertelde dat de menstratie ook weer een probleem kan zijn om stabiel te kunnen stemmen. Intussen kun je haast een smoezenlijst uitbrengen en de gevoelens van frustratie dat ze dan een ander mens van je maken dan je werkelijk bent, is zeer herkenbaar.
Het gaat om een basisprincipe van gelijkwaardigheid tussen mensen ongeacht afkomst, religie etc. Als dat niet in je genen cq opvoeding zit is de de discussie al vanaf het begin vertroebeld.
Ik ben zeer blij met mannen als Nasr abu Zayd, er zouden er meer van moeten zijn, zeker onder de Marokkaanse mannen! Ik heb ooit een discussie gevolgd over of t nieuwe marokkaanse familierecht in strijd was met de islam of niet. Op enkele uitzonderingen na hieven al die zgn. vrome marokkaanse mannen hun hand op dat t in strijd was met de islam. Ze hadden liever onderdrukte vrouwen dan de verniewing van de Mudawana zo leek t wel.
Er waren twee mannen op een publiek van zeker 100 mensen die voor de rechten van de vrouw opkwamen en dit niet in strijd zagen met het geloof, integendeel juist in de gouden eeuwen van de Islam hadden Islamitische vrouwen veel meer rechten dan hun christelijke, joodse en heidense tijdgenoten. Er zou naar mijn gevoel meer aandacht gegeven moeten worden aan het historische kader van de Islam. Het getuigenisrecht van vrouwen, erfrecht van vrouwen, keuzevrijheid van de vrouw om te trouwen met wie ze wil etc. waren voor die tijd revolutionair, en in die trant had ’t zich moeten blijven ontwikkelen. Zaken zoals ’t afhakken van armen bij diefstal waren normale regels voor die tijd (zowel bij de grieken, romeinen etc gebeurde dit) , maar voor deze tijd is t achterhaald en middeleeuws.
Ik ga daarom mee met Amna, de tekst is niet vastgeroest, maar de interpretatie ervan is tijd en persoonsgebonden.
Hier is een website, die naar mijn gevoel veel info geeft over de islam, vooral voor leken geeft t een goed algeheel beeld.
http://www.pbs.org/muhammad/ma_women.shtml
Salima
Alles draait om kennis.Kennis is macht ook voor de moslimvrouw.De Koran is altijd hetzelfde mensen interpeteren het naar eigen belang.Hoe mensen de Koran interperteren zegt meer over de mensen dan over de Koran. Ik vind het wel grappig dat vrouwenonderdrukkers en moslimbashers dezelfde interpertatie hanteren.De een wil zich superieur voelen tegenover de vrouw de ander tegenover de moslim.
Salam,
Ik denk dat dè Islam niet bestaat, alleen daarom al zijn er vesrchillen tussen soennieten en sjijieten en zijn er onder de soenniten 4 wetscholen met verschillende interpretaties. Verder omdat Islam niet allen gebaseerd is op de teksten van de Quraan. De Soenna, de overleveringen en tradities van de Profeet Mohammed geven eigenlijk de praktische invulling van de Quraan-teksten.
In het verleden is het wel altijd zo geweest, net als de bij de andere godsdiensten, dat vooral mannen de interpretaties hebben verzorgd, zowel van de Quraan als de Soenna. Steeds meer roeren vrouwen zich in deze mannenwereld, waarin ik zelf Amina Wadud, de meest extreme vind in haar beweging.
Maar die vrouwen brengen wel een discussie op gang, omdat zij aan die eeuwenoude tradities en interpretaties tornen.
Irshad Manji heeft het over de Ijtihaad die terug moet komen, Wadud heeft het over; wie zegt eigenlijk dat een vrouw geen Imam mag zijn en geen gebed mag leiden?’. Hirshi Ali zien sommigen ook in dit rijtje dames. Ik zie haar zelf niet in dit rijtje omdat ik van de boevengenoemde vrouwen het een pre vind dat zij de Islam hebben bestudeerd. Niet als ex-volgeling zoals AHA, maar als deskundige en gelovige moslima, waarbij ik eerlijk moet zeggen dat de combinatie moslim en lesbienne mij veel overpeinzingen bezorgd. En vooral dat eerste is belangrijk, het onderzoeken, teksten en verschillende interpretaties lezen en proberen te begrijpen waar de knelpunten zitten.
Ook op de Arabische zenders zijn er steeds meer vrouwen die zich mengen, met succes overigens, in het debat over bijvoorbeeld de hoofddoek (hijaab) en over erfrecht.
Ik vind zelf dat deze manier waarop vrouwen zich mengen in de discussies ook een vorm van Ijtihaad is, omdat juist die stem, van de andere sexe al die eeuwen afwezig is geweest.
Even persoonlijk; Ik geloof met heel mijn hart en ziel dat Allah de enige God is en dat Mohammed zijn Profeet is. En in mijn godsbeeld past geen onrechtvaardigheid, geen ongelijkwaardigheid. Allah is de God voor alle mensen die in hem willen geloven, man of vrouw. Ik denk dat als je met deze blik naar de Quraanteksten kijkt, dat de Quraan vrouwen zoveel rechten geeft. Dat man en vrouw niet gelijk zijn maar gelijkwaardig. dat als mannen en vrouwen ongelijkwaardig zouden zijn, dat er wel verschillende zuilen zouden zijn voor mannen en voor vrouwen. De godsaanbidding, namelijk het bidden, het vasten, de zakaat, de bedevaart en de geloofsgetuigenis is voor alle moslims gelijk, ongeacht de sexe. Maar dat het de moslimmannen zijn, vaak, die deze rechten afnemen.