Gisteren op het partijcongres, de speech of was het een preek? van Huub Oosterhuis van de Amsterdamse Studentenekklesia, die lijstduwer is geworden voor de SP.
Wie de video wil zien, ga naar de SP website.
1. Christelijk’ is in de Nederlandse taal een aanduiding geworden van oprechtheid, een ander woord voor betrouwbaar. ‘Een christelijke oplossing’ is volgens Van Dale, het Grote Woordenboek der Nederlandse Taal, een fatsoenlijke oplossing. ‘Christelijk weer’ is redelijk goed weer. Een ‘christelijk’ verzorgingshuis? Is een toegewijd, goed georganiseerd, deskundig en vriendelijk verzorgingshuis waar je je veilig voelt.
2. De eerste christenen droomden van een betere wereld. Zij leefden binnen het harde Romeinse Keizerrijk, een slavenmaatschappij onder de terreur van het recht-van-de-sterkste. Opstandige slaven werden gestraft, met de dood aan het kruis.
3. De beweging rondom de joodse leermeester en profeet Jezus van Nazareth, die door zijn volgelingen ‘christus’ (dat betekent Messias) werd genoemd en die door het Romeinse bewind als staatsgevaarlijk werd veroordeeld tot de dood aan het kruis, heeft aanvankelijk de ethisch-sociale normen en idealen van de joodse godsdienst overgenomen. De eerste christenen herkennen zich in de profetische aanklachten tegen uitbuiting en woekerende rijkdom. De oudste documenten van de beweging die later ‘het christendom’ ging heten, bevatten heftige pleidooien voor hulp aan de allerarmsten, weduwen en wezen en tintelen van ‘messiaans’ verlangen naar een nieuwe rechtvaardige wereldorde, die zij ‘Koninkrijk van God’ noemden. Door de geschiedschrijvers van hun tijd werden zij ‘atheïsten’ genoemd, omdat ze weigerden de machtsaanspraken van de goddelijke Romeinse keizer te erkennen.
4. Altijd, door alle eeuwen heen, heeft het christendom de herinnering bewaard aan zijn radicale oorsprong. En tot op vandaag klinkt uit de mond van enkele christelijke theologen, met name in Latijns-Amerika en Afrika, het profetische protest tegen onderdrukking en armoede.
5. Christelijk (‘gristelijk’) is terecht een woord gebleven dat appelleert aan sociale gerechtigheid, heel concreet: solidariteit met mensen die het op eigen kracht niet redden. ‘Red hen die geen verweer hebben’, die oproep tot sociale gerechtigheid wordt in de bijbel in de mond van God zelf gelegd. En de bijbel wordt tot op vandaag door christenen beschouwd als het Boek waaraan zij hun geweten toetsen.
6. Zullen hedendaagse christenen – oprechte, betrouwbare mensen volgens Van Dale – deze radicale strekking van hun godsdienst, deze ‘bijbelse grondslag’, herkennen in, bijvoorbeeld, het partijprogramma van het CDA, dat in de komende jaren fors wil bezuinigen op de zorg? Is dat volgens de ‘bijbelse grondslag’, die het fundament is van het Christen Democratisch Appèl? Nederland heeft in 2002 gekozen voor een verzorgingsstaat, een ‘solidariteitsstaat’ waarin het lot verdeeld wordt naar draagkracht, waarin dus het noodlot aan banden gelegd wordt en het ‘recht van de sterksten’ teruggedrongen. Maar het CDA van Balkenende is die verzorgingsstaat aan het afbreken. De zorg heeft 450 miljoen euro minstens nodigt, krijgt 63 miljoen. Kunnen christenen dat maken? Dat is toch tegen hun eigen normen en idealen? Heeft het CDA gebroken met het beste van de christelijke traditie: verantwoordelijkheid voor ‘hen die geen verweer hebben’, mededogen met vluchtelingen en asielzoekers?
7. Dit ‘christelijk erfgoed’, die ‘bijbelse grondslag’ komt het CDA van Balkenende slecht uit in zijn verbond met de VVD van mevrouw Verdonk. (Er is nog een ander CDA, andersdenkende en –voelende partijleden, maar zij komen praktisch niet of nauwelijks aan het woord.) En dus worden weerloze asielzoekers aan het voortbestaan van deze coalitie geofferd; en wordt er weggekeken van de feiten die vier jaar lang door tientallen journalisten zijn opgeschreven, en door bekende Nederlandse schrijvers zijn gedocumenteerd. Hoe mensen onder dit beleid worden vernederd, geschonden en tot wanhoop gedreven: dat weten we heel goed. En er is dan ook vier jaar lang door 100.000 Nederlanders tegen geprotesteerd. Ik kan me geen redelijke partijpolitieke overweging voorstellen op grond waarvan dit onmenselijke beleid is te verdedigen. Inhumaan is het volgens de normen en idealen van de christelijke èn de sociaal-democratische traditie, als de fundamentele rechten van asielzoekers zo, bijna routinematig, worden geschonden.
8. Er is ook een andersdenkende en –voelende, traditioneel CDA-stemmende achterban, die op plaatselijk en regionaal niveau zijn mond opendoet en niet wegkijkt – en hopelijk maken zij mede het verschil tussen dit oude snoeiharde regime en een nieuw beleid, dat, zoals ook Pim Fortuyn bepleitte, met een Generaal Pardon zal moeten beginnen. Dat het zo niet langer mag, deze verharding – en dat dit beleid ons medeplichtig maakt aan schending van mensenrechten, en onze eigen waardigheid aantast – dat inzicht is beschaving; dat inzicht verdringen, verloochenen, is uitverkoop van beschaving.
9. De huidige coalitie is principieel tijdelijk. We kunnen ze wegstemmen, zo luid en duidelijk dat ze nooit meer worden teruggezien. Het economisch systeem, waaraan deze coalitie zo dienstbaar is, het neo-liberale postmoderne, dat van de vrije maar dan ook onbegrensd en ongeremd vrije markt, dat stem je niet zomaar weg. Dat heeft eeuwigheidsaspiraties, dat presenteert zich als het enig denkbare, wordt goddelijk vereerd, is ook bijna even goddelijk en wreed als het bewind van die Romeinse Keizers – een systeem dat miljoenen mensen uitstoot, overbodig maakt; miljoenen stervende kinderen produceert.
10. Met groot geraffineerd vertoon van lekkere dingen, begeleid door massamedia die ons, bijvoorbeeld via Big Brother-huizen en Gouden Kooien groot geld voorspiegelen, wordt geprobeerd ons verstand te benevelen en ons geweten te verdoven, zodat wij massaal vergeten wie de prijs betalen voor ons welvarende, steeds legere leven.
11. Ik wil horen bij een partij die mij hiervan bewust maakt en scherp houdt; die een andere ‘levensleer’ ontwikkelt dan die van eigenbelang, concurrentie en Survival of the fittest; die mij naar de wereld leert kijken met de ogen van de misdeelden, de bedreigden; die mij leert mij in te leven in vluchtelingen. Die mij stimuleert een andere wereldorde voor mogelijk te houden, mijn ogen en oren te scherpen voor de kleinste tekenen van opleving, nieuw begin, nieuw optimisme. Een van de grote wijsgerige leermeesters van de geschiedenis, Immanuel Kant, heeft geleerd dat er in crisissituaties een ‘plicht tot vertrouwen’ bestaat.
12. En ooit las ik, in een boek, het utopische visioen van een wereld waar de bomen altijd in groene bloei staan, waar men de oorlog afleert … en jonge mensen zullen daar pas op hun honderdste sterven. Dat, lijkt me, komt in de buurt van de dromen en zelfs de partijprogramma’s van Groen Links, Partij van de Arbeid en SP samen. Dat wil ik wel duwen.
Als ik dit lees ben ik toch wel enigszins kritisch en gereserveerd. Heb van nabij de val van de Berlijnse muur meegemaakt en intensief de discussies gevolgd van de beweging ‘Christenen voor het socialisme’. Heb ervaren wat van bovenaf opgelegde socialistisch denkbeelden doet met individuen, groepen mensen en een bevolking van een land.
Het gedachtengoed van de Bijbel voor recht en gerechtigheid is mij zeer lief. Blijf geloven dat dit ook mogelijk moet zijn in een sociaal democratische rechtstaat met ruimte voor een enigzins gestuurde markteconomie.
Ik weet niet of Huub hierop doelt…
Zeker is het een koud kunstje om wijsheid fout uit te leggen.
Psalm 1:
1 Gelukkig de mens
die niet meegaat met wie kwaad doen,
die de weg van zondaars niet betreedt,
bij spotters niet aan tafel zit,
2 maar vreugde vindt in de wet van de HEER
en zich verdiept in zijn wet, dag en nacht.
3 Hij zal zijn als een boom,
geplant aan stromend water.
Op tijd draagt hij vrucht,
zijn bladeren verdorren niet.
Alles wat hij doet komt tot bloei.
4 Zo niet de wettelozen!
Zij zijn als kaf
dat verwaait in de wind.
5 Wettelozen houden niet stand waar recht heerst,
zondaars niet in de kring van de rechtvaardigen.
6 De HEER beschermt de weg van de rechtvaardigen,
de weg van de wettelozen loopt dood.
Jesaja 65
17 Zie, ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.
Wat er vroeger was raakt in vergetelheid,
het komt niemand ooit nog voor de geest.
18 Er zal alleen maar blijdschap zijn
en groot gejuich om wat ik schep.
Ik herschep Jeruzalem in een jubelende stad
en schenk haar bevolking vreugde.
19 Dan zal ik over Jeruzalem jubelen
en mij verblijden over mijn volk.
Geen geween of geweeklaag wordt daar nog gehoord.
20 Geen zuigeling zal daar meer zijn
die slechts enkele dagen leeft,
geen grijsaard die zijn jaren niet voltooit;
want een kind zal pas sterven als honderdjarige,
en wie geen honderd wordt, geldt als vervloekt.
21 Zij zullen huizen bouwen en er zelf in wonen,
wijngaarden planten en zelf van de opbrengst eten;
22 in wat zij bouwen zal geen ander wonen,
van wat zij planten zal geen ander eten.
Want de jaren van mijn volk
zullen zijn als de jaren van een boom;
mijn uitverkorenen zullen zelf genieten
van het werk van hun handen.
23 Zij zullen zich niet tevergeefs afmatten
en geen kinderen baren voor een verschrikkelijk lot.
Zij zullen, met heel hun nageslacht,
een volk zijn dat door de HEER is gezegend.
24 Ik zal hun antwoorden nog voor ze mij roepen,
ik zal hen verhoren terwijl ze nog spreken.
25 Wolf en lam zullen samen weiden,
een leeuw en een rund eten beide stro
en een slang zal zich voeden met stof.
Niemand doet kwaad, niemand sticht onheil
op heel mijn heilige berg – zegt de HEER.
religie is opium voor het volk…
wat je als partij al niet moet doen om stemmen te krijgen..
nu de theorie dat de eerste ‘gristenen’ eigenlijk ‘espeejers’ waren.
De gristelijke heilboodschap verpakt in een rode vlag….
en natuurlijk zijn islamieten welkom…
dat man en vrouw gelijk waren, dat hoeven ze echt niet meer te onderschrijven…
het gaat namelijk om het aantal stemnmen, weet je… 🙂
de sp versjachert haar principes uit de honger naar macht…
Oosterhuis en Marx bijten elkaar in het geheel niet, meneer marx zonder hoofdletter. Integendeel. Hieronder een citaat wat Oosterhuis schreef in het boekje What’s left, samengesteld door Ronald van Raak, de SPer.
En inderdaad zijn islamieten welkom wanneer ze het socialisme zien zitten en de uitgangspunten onderschrijven van de SP. Vanzelf.
Hier is Oosterhuis over Marx:
‘Marx heeft de volle gang van de destructieve krachten binnen de kapitalistische revolutie helderziende als geen ander beschreven en de tegenrevolutie gepreprogrammeerd. Daarbij wees hij de christelijke godsdienst aan als een van de machtigste vijanden van de onderdrukten, omdat zij functioneerde als pleitbezorger van de ‘door God gevestigde orde’. Omdat ‘God’ in de dagen van Marx nog de god was van het volstrekte eigendom van clerus en kapitaal, en omdat Marx voor zo’n god niet buigen wilde (net zomin als Israël wilde buigen voor de god-koning van Egypte), daarom noemde hij zich atheïst.
Het ongeloof in het noodlot en de heiligheid van het bestaande, maar ook het geloof en het inzicht in de vernieuwbaarheid van deze wereld doordesemt heel de marxistische traditie en is geestverwant aan het geloof van Israël en het visioen van de bijbel.
‘Christelijk geloof”betekende in de dagen van Marx en ver daarvóór al (en betekent voor velen vandaag nog) dat de christelijke god de schepper is van deze standen-en-klassen-maatschappij, een god die de bestaande sociale wanorde sanctioneert. Tegenover deze christelijke godsdienstigheid moet het socialisme zich wel atheïstisch noemen’.
Is er dan een andere christelijke godsdienstigheid mogelijk? Wel als je terug gaat naar wat Jezus van Nazareth heeft gezegd. Zijn uitspraken liegen er niet om:
‘Niemand kan twee heren dienen – want hij zal de één haten en de ander liefhebben, ofwel de één aanhangen en de ander verachten. Gij kunt niet de levende God aanhangen en dienenen tegelijk de mammon, de god van geld en economische macht’. (Lucas 16 vers 13-14)
Met de mammon wordt bedoelt, zegt Oosterhuis, alles wat een mens bezit ten koste van anderen: grondbezit, het woekerende, verslavende bezit van productiemiddelen. Waarmee niet wordt bedoeld het bezit van tafel en bed en kostwinning, het bezit van levensvoorzieningen voor je kinderen – al dat elementaire waarvoor in West-Europa de laagstbetaalden nog altijd moeten vechten. Wat zegt deze Jezus?
Dat wie hem volgen wil moet afzien van een levenswijze die gericht is op het verwerven en vermeerderen van staat en stand en bezit, en moet kiezen voor een levensweg, een beroep, een inzet in de politie-sociale werkelijkheid, die hem of haar brengt aan de zijde van de bezistlozen, van hen die geen primaire leeftocht hebben: dus die hen maakt tot ‘partijganger van de armen’.
Makkelijk? Nee. Maar als je de woorden van Jezus (en Marx) herkend hebt ben je al lang verontwaardigd en woedend over deze wereld, en rusteloos en dwars, proberend dat heersende sociaal-economische systeem in je eigen denken en leefgewoonten te onderkennen en af te breken. Je hebt je al ingeschakeld, in allerlei pogingen om die structuur van rijk en arm, heer en knecht te vernietigen; om in alle verbanden waarin je meeleeft, niet te dulden dat ook maar één mens uitgebuit en gekleineerd wordt, schrijft Oosterhuis.
‘En je verheugt je telkens als een wetje iets meer ruimte en recht voor iets meer mensen verovert. En je bent bereid minder te verdienen en meer lasten te dragen. En je hebt voortdurend te maken met mensen die daartoe helemaal niet bereid zijn’.
Pingback: SP De Bilt :: Weblog :: 14e Congres
Ik vond Huub Oosterhuis heel inspirerend !
En heb vandaar delen ervan in het Duits vertaald,
als ik een bloggende priester uit Essen (Duitsland) antwoordde,
die het zeer belangrijk vond,
dat het gewaad van en priester, “heilig” was:
http://weblog.waz.de/index.php/volltext/was-ist-uns-heilig/?weblog=wazessen#kommentare
Er zijn andere dingen veel belangrijker dacht ik, en Huub Oosterhuis hielp mij het goed onder woorden te brengen.
Ik vind helemaal dat de christelijke cultuur niet moet worden overlaten aan conservatieve mensen of aan partijen als de CDA of de Duitse CDU. Vanzelfsprekend heb ik deze bron van inspiratie
(Huub Oosterhuis’ speech) gelinkt. Groetjes Olaf.
Pingback: Swiola » Blog Archiv » Oosterhuis und die SP