Naomi Klein, de auteur van de controversiële politieke bestsellers No Logo en recent The Shock Doctrine zet zich tegenwoordig in voor de boycotactie tegen Israëls apartheid. In een interview spreekt ze zich uit, en legt uit waarom die boycot, en wat ze daaronder verstaat. Hier

Kort geleden sprak Israelische professor Neve Gordon zich uit voor de boycot (zie hier) en riep daarmee een golf van haat en afkeer over zich af: parlementsleden eisten zijn ontslag, de minister van Onderwijs noemde zijn artikel ‘weerzinwekkend’, en de voorzitter van zijn universiteit suggereerde dat hij zijn heil maar elders moest gaan zoeken, en noemde het verraad. Waarmee duidelijk is dat de BDS beweging (Boycott, Divestment and Sanctions) in Israel een rauwe zenuw raakt. En kritiek oproept, soms ook van mensen die kritisch staan tegenover Israels bezettingspolitiek, die vinden dat een boycot niet de juiste manier is: het zou de ‘dialoog’ juist verhinderen (over welke dialoog hebben die het, denk ik meteen) of het zou bij de Israeli’s zelf teveel aankomen als anti-joods in plaats van anti-Israelische-apartheid, in de trant van, onvermijdelijk dat dat boven kwam: ‘Kauft nicht bei Juden”.

Naomi Klein gaat op die verwijten in, samen met de Israelische uitgeefster van de Hebreeuwse versie van The Shock Doctrine, Yael Lerer. Het interview werd gehouden door Cecilie Surasky van Jewish Voice for Peace.

Klein zegt dat het doel van de actie heel helder is: Israel onder druk zetten om zich te houden aan het internationale recht. Wat onder andere zou betekenen: ophouden met de illegale bezetting, en ontmanteling van nederzettingen en muur, ophouden met de blokkade van Gaza en daarmee: ophouden met het apartheidssysteem. Het actiemodel is uiteraard geïnspireerd op de anti-apartheidsactie destijds tegen Zuid-Afrika. Een deel van die actie bestaat uit een culturele boycot, die sinds de oorlog tegen Libanon en recent, tegen Gaza, steeds meer vorm krijgt. Filmmakers trekken hun films terug van festivals die door Israël worden gesponsored, en sterren als Madonna en Leonard Cohen worden openlijk gevraagd niet in Israël op te treden.

Die culturele boycot heeft een achtergrond, zegt Klein. Dat Israël heel veel geld en energie steekt in de hasbara, de propaganda, wisten we al. (Zie oa hier) Kennelijk zijn ze zich er zeer van bewust dat naast de militaire oorlog nog een andere woedt, en misschien wel een crucialere: om de de internationale publieke opinie. Nog steeds lukt het Israël om in de westerse landen de indruk te wekken dat zij niet een agressieve bezettende mogendheid zijn, maar dat ze zich verdedigen tegen de agressie van Palestijnen en andere Arabieren. (Zo werd ons ook de oorlog tegen Gaza verkocht: zie hier.) Het werkt alleen steeds minder. Te veel doden in Libanon en Gaza, te veel van hen duidelijk burgers, te veel beelden van dode kinderen. Een nieuwe tak van sport in de hasbara-industrie is een brede en dure campagne met de naam “Israel beyond the conflict” die vooral door films, boeken, toerisme en academische uitwisseling met het westen wil benadrukken wat een ontzettend leuk en normaal land Israël eigenlijk is. Een beeld dat tegenwicht moet bieden tegen het andere nieuws over Israël als bezettende natie, militair geweld, en de rechteloosheid van de Palestijnen.

Cultuur wordt ingezet als militair middel, zegt Klein. Vandaar: veel sponsoring van filmfestivals, en Israëlische deelname aan westerse boekenbeurzen en songfestivals. Zelfs zaken als de homobeweging en feminisme in Israël worden ingezet in het conflict: kijk Israël toch een verlicht, westers en liberaal land zijn, vooral als tegenwicht tegen die vreselijke Hamas – en dan maar even vergeten dat de ultraorthodoxen ook niet zo homovriendelijk zijn. Wat daarmee bereikt moet worden is dat wij ongevoelig worden voor de collectieve straffen die de Palestijnen opgelegd worden, en ons vooral identificeren in dat leuke Israël dat net zo is als wij – op de bezetting na dan.

Naomi Klein heeft dan ook ernstig nagedacht hoe ze om zou gaan met het feit dat haar laatste boek in Israël uit zou komen. In plaats van te publiceren bij een mainstream uitgever koos ze bewust voor een kleine uitgeverij, Andalus, die zich specialiseert in het uitbrengen van Arabische boeken in het Hebreeuws. En in plaats van de geijkte boekpresentaties voor een Israëlisch publiek en interviews in de Israëlische media, kozen zij voor een boekpresentatie in Haifa, georganiseerd door Palestijnen (Twintig procent van de Israëlische bevolking bestaat uit Palestijnen met Israëlisch staatsburgerschap met een tweederangs positie) Joodse Israeli’s waren hartelijk uitgenodigd, maar moesten nu eens de stap nemen om richting de andere kant te gaan. Waarop een aantal van de media de afspraken meteen afzegde. Ook worden er boekpresentaties georganiseerd in Ramallah en Oost-Jeruzalem. Zo laat Naomi Klein zien hoe het ook kan: je breekt het kontakt met de Israëli’s niet af, maar je biedt dat aan op eigen voorwaarden. Ook heeft Klein de rechten van haar boek aan de uitgeverij geschonken. En nam daarna deel van de demonstraties in Bi’ilin, bij de muur.

“Dit is geen boycot van de Israeli’s, het is een boycot van de schijn dat alles in Israel wel in orde is, want dat is wat de cultuur-producenten ons willen laten geloven”, zegt Klein. “Ik werk niet samen met door de overheid gesubsidieerde boekenbeurzen, ik wijs uitnodigingen om te komen spreken af, en spreek ook niet op door de staat gesponsorde filmfestivals. Maar als ik de Israeli’s zelf had willen boycotten, dan was ik thuisgebleven.”

In haar boek The Shock Doctrine besteedt ze een hoofdstuk aan de ‘veiligheidsbubbel’ die Israël heeft geschapen. Zoals de ‘gated communities’ in Zuid-Afrika, blanke nederzettingen met muren er om heen en bewaking, waarbinnen mensen de illusie kunnen hebben dat alles in orde is en het kwaad buiten de gemeenschap blijft: “Israel is als een immense ‘gated community’ waarbij de illusie moet worden gewekt dat er niets aan de hand is, en dat Ramallah en Gaza ver weg zijn. Dit is wat ze aan ons, joden uit de Diaspora willen verkopen: kom gezellig hierheen, we hebben een fantastisch strand, je kunt hier naar filmfestivals en boekenbeurzen, je hoeft er niets van te merken dat wij ondertussen Gaza bombarderen, en de Westoever veranderen in een reeks kleine ommuurde bantoestans met steeds verder uitbreidende nederzettingen en wegen waarover de Palestijnen niet mogen rijden. Wij vragen mensen niet om uit Israel weg te blijven, maar om hierheen te komen, ook naar de bezette gebieden, en er bewust van te zijn hoe je dat doet, in oppositie tegen de bezetting en de discriminatie.”

Hoe de media hebben gereageerd? “Slecht’, zegt Klein, “maar dat was te verwachten”. Uiteraard worden alle activisten en aanhangers van de boycotacties meteen uitgemaakt voor antisemieten, dat kan niet missen. De eerste reflex is altijd: zie je wel, ze haten ons, ons Israëli’s, ons joden. “Maar ik draai het om. Ik zeg: kijk, mijn boek is vertaald, jullie zeggen toch altijd dat je dialoog wilt? Kom maar op!” En daarmee richt Klein zich ook en expliciet tot de Israëli’s die zichzelf heel links en progressief vinden, die af en toe zeggen ja erg wat er in Gaza gebeurt, om vervolgens weer door te gaan met hun dagelijkse leven.

Haar uitgeefster, Yael Lerer valt haar bij. “Ik wil dat de Israeli’s na gaan denken dat niet alles normaal is, dat het niet normaal is dat wij hier doen of er niets aan de hand is, en dan weer gezellig naar concerten en films gaan, terwijl de Palestijnen in Qalqiliya, hier een kwartier vandaan in een gevangenis zitten (Qalqiliya is geheel omsingeld door de muur) zonder films en concerten. Ik wil die mensen wakker schudden. Twintig jaar geleden had ik me niet voor kunnen stellen hoe deze apartheidssituatie had kunnen ontstaan. Ik geef om dit land. Maar ik heb de hoop opgegeven dat er verandering komt van binnen uit, als er geen druk ontstaat van buitenaf. De boycotactie is een vreedzame manier om mensen bewust te maken, dus ik ben het er mee eens: boycot mij.”

Klein: “En vergeet niet dat Israël de allergrootste boycotter is van iedereen.”

Dit is het punt: Israël schendt al heel lang het internationale recht – en komt er mee weg. Zelfs nu, na de schok dat Israël honderden kinderen heeft gedood in Gaza, is er nog steeds geen werkelijke actie vanuit de internationale gemeenschap. Wat we met de boycotactie ook zeggen: onze regeringen falen. Dus moeten wij doen wat zij niet doen, zegt Klein. En er komt meer steun voor deze actie uit Israel zelf, en niet alleen van de Palestijnen. 540 Israeli’s, waaronder academici, acteurs en filmmakers, hebben tijdens de oorlog tegen Gaza een petitie ondertekend waarin ze oproepen tot internationale druk op Israel. En u ontstaat er een nieuwe groep van Israelische burgers voor de boycot: Boycott From Within, vertelt Lerer.

En wat moet je doen aan de reflex binnen Israel, dat zij weer eens de pineut zijn en iedereen tegen ze is? “Wat kun je doen tegen zoveel irrationaliteit”, zegt Klein. “Tot nu toe is Israel alleen maar beloond voor hun misdaden – en als dat niet meer gebeurd, of minder, denken de Israeli’s dat zij het zijn die onder vuur liggen. Maar daar kunnen we niet aan toegeven.”

Website van Jewish Voice for Peace, hier.
En hier een artikel in The Guardian: Boycotts don’t equal censorship.
En dat de boycot acties beginnen te werken: hier.
En hier: donors trekken hun geld terug van de universiteit waar Neve Gordon werkt, en nu is de vraag: moet Gordon zijn ontslag nemen, of moet de voorzitster haar dreigementen intrekken?