Wie, zoals ik, actief is voor de rechten van Palestijnen (en uiteindelijk ook voor het behoud van Israël – een werkelijk democratisch, rechtvaardig, mensenrechten respecterend Israël) kan erop rekenen stelselmatig bestookt te worden door de ‘andere kant’ – degenen die niets willen weten over de rechten van Palestijnen, die weigeren zich in het verhaal van de Palestijnen te verdiepen, en er kennelijk geen bezwaar tegen hebben dat Israël op grote schaal het internationaal recht blijft schenden.
Maar er komt de klad in het automatische ‘wij staan pal achter Israël’ dat heel lang het mainstream denken in Nederland en Europa kenmerkte. We hebben het kunnen zien, bij elke nieuwe daad die de verontwaardiging wekt: de oorlog tegen de bevolking van Gaza die niet eens kon vluchten, 1400 doden, onder wie meer dan 300 kinderen, we zien het bij de aanval op de Free Gaza flottielje die negen doden kostte – de kritiekloze steun aan Israël is niet meer een automatische reflex. En daarmee veranderen ook de reacties van Israël en de Israël-verdedigers, de mensen die denken dat ze ‘vrienden van Israël’ zijn.
Van het aloude ‘alles wat Israël doet is goed’ is het zwaartepunt van de verdediging verschoven naar: ‘Israël kan wel verkeerde dingen doen, maar ze zijn de enigen niet. Dus waarom moet iedereen Israël hebben?’ Dat is, in de woorden van Adam Keller, van het Israëlische Gush Shalom, een teken dat de verdedigers zich nu verschansen achter een tweede verdedigingslinie. Dat Israël slechte dingen doet kan niet meer worden ontkend, maar dat doen andere landen ook, is de redenatie. En wie dus toch blijft hameren op de slechte daden van Israël, en zich niet even druk maakt over Darfur, Tsjetsjenië, Tibet of wat hebben we nog meer aan onrecht, menselijke ellende en politieke brandhaarden, maakt zich schuldig aan ‘selectieve verontwaardiging’ en laadt de verdenking op zich speciaal de pik op Israël te hebben. En dan ben je al gauw bij het etiket ‘Israël-hater’ en nog maar een stap verwijderd van het verwijt een jodenhater te zijn. Ik ontvang vele variaties op dat thema. Zo was er een meneer die op grond van het feit dat ik niet even voortvarend actie voerde tegen de dreigende steniging van een Iraanse vrouw als voor Gaza, wilde concluderen dat ik selectief verontwaardigd was, wat alleen maar kon betekenen dat ik specifiek iets tegen Israël had, en dus was ik kennelijk een antisemiet. (Nou had ik de petitie over die Iraanse vrouw al lang ondertekend, maar ik vind het erg onnodig om bij elke langstrekkende tegenstander die vindt dat hij mij ter verantwoording kan roepen daar ook nog serieus op te reageren).
“Selectieve verontwaardiging’ is nu het sleutelwoord voor de Israël-verdedigers. Je mag wel kritiek hebben op Israël, maar in proportie (en wat in proportie is bepalen dus de Israël-verdedigers). Want als ik me meer druk maak over Israël dan over – zeg maar – dan is dat een bewijs dat ik niet deug. Dat is bijvoorbeeld de redenatie van het echtpaar Van der Wieken in een opiniestuk in Trouw waarin in alle ernst wordt beweerd dat de ‘overmaat’ aan aandacht voor ‘het Midden-Oostenconflict’ voortkomt uit het oeroude onderbuikgevoel van weerzin tegen joden’, en ‘overmatige’ kritiek op Israel een Jood-vijandige sfeer schept. Ook wel gewoon antisemitisme genaamd. (Zie voor het opiniestuk Trouw, hier.) Een citaat:
Het is onjuist om te stellen dat er alleen kritiek is op de staat Israël, niet op het Joodse volk. Kritiek op het handelen van de staat Israël is op zichzelf niet anders dan kritiek op de handelingen van welke staat dan ook. Het wordt antisemitisme in twee gevallen. Ten eerste als het bestaansrecht van de staat Israël wordt ontkend of betwijfeld. Ten tweede wanneer Israël selectief wordt bekritiseerd en zijn daden met een unieke meetlat worden gemeten die niet geldt voor andere naties.
Dat laatste is het geval. In Iran worden homo’s en dissidenten geëxecuteerd, China bezet al 60 jaar Tibet, Mugabe hongert en martelt zijn burgers dood, de Janjaweed in Soedan heeft 300.000 doden op zijn geweten, in Congo zijn sinds 2007 vijf miljoen mensen vermoord en de lijst gaat via Kirgizië, Koerdistan en Tsjetsjenië door over bijna de hele wereld. Maar de media publiceren meer over Israëls daden dan over alle andere samen.
Laten we deze redenatie eens uiteenrafelen.
Kan het zijn dat kritiek op Israël gepaard gaat met antisemitisme? Zeker kan dat. Ik neem zonder meer aan dat mensen die denken dat joden een naar en onbetrouwbaar soort mensen zijn ook niet veel op hebben met Israël. Maar kun je dat omdraaien en zeggen dat kritiek op Israël dus vanzelfsprekend voortkomt uit een hekel aan joden? Natuurlijk niet. Die kritiek kan vele motivaties hebben: kennis van zaken over de manier waarop Palestijnen moeten zien te overleven onder Israëlische bezetting, bijvoorbeeld. Of hechten aan de reeds afgesproken normen van mensenrechten en internationaal recht, zie de de Rights Forum. (hier). Of grote bezorgdheid over de verloedering van Israël, zoals door Een Ander Joods Geluid (hier) of de kritiek van vele, ook Israëlische joden, die met lede ogen aanzien wat hun land aan het doen is.
Het eerste argument: mensen die het bestaansrecht van Israel ontkennen of betwijfelen. Ik ken geen mensen, tussen al die mensen die kritiek hebben op Israëls schendingen van mensenrechten en internationaal recht, die zeggen dat Israël zou moeten verdwijnen. Ik ken wel mensen, en ik ben daar een van, die zich afvragen of het ooit een goed idee is geweest van de zionisten om een staat te willen vestigen in een land waar al andere mensen woonden, en die zeker van mening is dat de etnische zuivering die heeft plaatsgevonden misdadig was. Ook vind ik dat Israël dringend een normale democratie moet worden, met gelijke rechten voor alle staatsburgers ongeacht etniciteit of religie, zoals dat in de Europese landen allang gebruikelijk is. Ik beweer in mijn boek Oorlog als er vrede dreigt, dat geen enkel probleem in Israël/Palestina op te lossen is als Israël vast blijft houden aan de gedachte dat de staat Israël per definitie een joodse staat moet blijven, met een joodse meerderheid en met meer rechten voor joden dan voor andere staatsburgers. Wijs ik daarmee het bestaansrecht van Israël af? Dacht ik niet. Dat deed zelfs Arafat niet. Maar voor vele Israël-apologeten staat mijn stellingname, die je nauwelijks extreem of radicaal kunt noemen – want geheel conform met wat we in Europa normaal vinden – gelijk aan de wens om alle joden de zee in te willen drijven, of een andere hysterische variant op dat thema.
Het tweede criterium dat het echtpaar aanlegt om te beoordelen of de kritiek op Israël wel binnen proportie is, is de vraag of de kritiek op Israel niet ‘selectief’ is. Een argument dat ik op zich wel serieus wil nemen.
Het punt is alleen dat de met de regelmaat van de klok naar mij verstuurde verwijten dat ik me wel bezighoud met Gaza, maar niet met Darfur of met de onderdrukte Iraanse vrouwen buitengewoon schijnheilig overkomen. Het is zo evident dat het de aanvallers zelf geen reet kan schelen hoeveel doden er waren in Darfur of hoeveel Iraanse vrouwen worden gestenigd – zelf steken ze daar nooit een poot voor uit, anders kon ik me van harte bij hen aansluiten. Wanneer ik de vraag beantwoord met een vraag waarom zij er zelf niks aan doen, waarom ze geen actiegroep beginnen zoals ik dat voor Gaza heb gedaan, blijft het oorverdovend stil. De Van de Wiekens zie ik nog geen actie voeren tegen de bezetting van Tibet. Ze willen alleen graag mij de mond snoeren over Israël. Ik vind het persoonlijk nogal misselijk om een vrouw die dreigt gestenigd te worden, zoals die andere Israël-adept deed, te misbruiken om te proberen mij er vanaf te brengen om me in te zetten voor Gaza, dan wel om mijn motivatie om dat te doen in diskrediet te brengen.
Dit is mijn simpele antwoord: ja, er zijn nog meer problemen in de wereld. Ja, het is belangrijk dat daar meer aandacht voor komt. Ja, ik vind dat de normen van mensenrechten en internationaal recht op iedereen, en elk land van toepassing zijn, en dat we daarbij niet met twee maten horen te meten, dus dat we ook niet van Israël goed mogen vinden wat we van andere landen niet zouden accepteren, en ik ben het ermee eens dat we op dat vlak van mensenrechten in andere landen nogal eens tekort schieten. Maar dat betekent niet dat je iets recht zou kunnen trekken door – opnieuw – de andere kant op te kijken wanneer Israël weer aan de gang gaat met de illegale uitbreidingen van nederzettingen, met het opsluiten en collectief bestraffen van gehele bevolkingsgroepen, met het doden van burgers, met het zonder enige vorm van proces opsluiten van Palestijnen, met het discrimineren van Arabische staatsburgers. Want dit is de afspraak die verbonden is met de notie van internationaal recht: net zoals ik geen vrijbrief heb om te jatten omdat mijn buren ook wel eens wat stelen, net zo min kan Israël zich verschuilen achter het feit dat er nog andere landen zijn die ook oorlogsmisdaden op hun geweten hebben. Het is nu eenmaal geen zandbak waarin een jongetje kan roepen: juf hij deed het ook.
Dus mijn antwoord op het verwijt komt erop neer dat ik er erg voor ben dat ook onrecht elders wordt bekritiseerd en aangepakt. En niet dat we het evenwicht alleen maar kunnen behouden door minder kritiek te hebben op Israël – want dat is uiteraard de enige werkelijke bedoeling van de gehanteerde schijnargumenten.
Blijft de vraag over waarom we ons, ook in Nederland, meer en vaker druk maken over Israël dan over Darfur. Want dat is, los van het feit dat ik niet vind dat je dat terug kunt voeren op ‘jodenhaat’, zoals het echtpaar hierboven probeert te doen, op zich een legitieme vraag. En daar zijn meerdere antwoorden op mogelijk.
(wordt vervolgd, hier)
Hamas erkent Israelische staat niet! Als Hamas daar eens een begin mee maakt als ze het zo goed bedoelen. Waar joden wonen groeit gras, waar Arabieren wonen is slechts zand. Was Gaza vol joden dan heerste daar welvaart, was Israel vol palastijnen heerste daar dezelfde armoede als nu in Gaza.
Gruwelijke kletskoek, meneer de dappere schuilnaam, er klopt geen woord van. Hamas is al een hele tijd bereid om met Israël te onderhandelen over een Palestijnse staat naast de joodse, en ook bereid om daarbij Israël te erkennen – maar wil, uiteraard, dat de Palestijnse staat dan ook erkend wordt. Daar ziet het in de verste verte nog niet naar uit.
De rest is nog grotere kul. Als er meer gras groeit waar ‘de joden’ wonen, dan is dat niet omdat joden genetisch zijn voorzien van groene vingers,en van nature welvarender zijn, maar omdat ze het vruchtbaarste land van de Palestijnen hebben gejat, inclusief hun water. Lees mijn boek, Oorlog als er vrede dreigt, over wat de zionisten hebben geroofd van de Palestijnen in 1948 – voor miljarden aan sinaasappelplantages, aan akkerland en boomgaarden, aan vee, aan huizen, zelfs aan bankrekeningen.
En om je nog een beetje voorlichting te geven: Gaza is niet van huis uit een armoedig land. Het was al bekend als welvarend land in de tijd van de bijbel. Gazanen zijn een oud handelsvolk, de streek is vruchtbaar en heeft water. De Palestijnen zijn in verhouding hoog opgeleid, in Gaza zijn wel drie universiteiten. Gaza wordt kunstmatig armoedig gehouden door bezetting en blokkade, en door verwoestende aanvallen door Israël, die hun haven heeft vernield, hun elektriciteit, hun vliegveld, en alles tegenhoudt waarmee ze hun land weer op kunnen bouwen.
Het verschil is niet dat de Israëli’s van nature een hoogstaander volk zouden zijn dan de Palestijnen, dat is overigens een nogal racistische aanname, het verschil is een door de VS gefinancierd bezettingsleger.
Ga je schamen voor zulke stuitende vooroordelen.
En als je nog eens wou proberen hier zulke onzin te deponeren, wees dan tenminste flink genoeg om dat gewoon onder je eigen naam te doen, meneer de held.
Ik denk dat veel mensen die de critici van Israel de mond willen snoeren, niet willen weten dat de achtergrond van de kritiek voor velen wel degelijk een positieve reden heeft: de joodse inbreng van wetenschappers, filosofen, musici in onze cultuur is enorm. Daarnaast heeft Israel zelf met het kibboets-project een schare socialistische, kritische idealisten binnengehaald. Het presenteert zich als gelijkwaardig aan de westerse democratieën, krijgt allerlei privileges zoals het EU-Israël Associatieverdrag en het wordt onvoorwaardelijk – politiek en militair – gesteund door een permanent lid van de Veiligheidsraad. Al deze zaken gaan niet op voor Rwanda, Liberia, of Darfur. De emotionele betrokkenheid is groter naarmate de dader/het slachtoffer dichter bij je staat. Dat is misschien niet altijd rechtvaardig, maar wel zeer menselijk. Daarnaast is de houding van de huidige Israelische regering een gevaar voor een groot deel van de wereld, waaronder Europa. Ook dat kan niet gezegd worden van al die andere conflicten, hoe gruwelijk ze ook zijn.
Adam Keller vroeg zich ook af waarom Israel er steeds wordt uitgepikt:
“Het is nu 2010 – 113 jaar na het Eerste Zionistische Congres, 93 jaar na de Balfour Declaratie, 63 jaar na Resolutie 181 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (het verdelingsplan), 43 jaar na het begin van de bezetting van de West Bank en de Gazastrook. Het zou zelfs voor de meest briljante advocaten erg moeilijk worden om vol te houden dat de leiders van het Zionisme en de staat Israel hun deel van de overeenkomst met de internationale gemeenschap zijn nagekomen.
Welke standaard je ook aanhoudt, de burgerlijke en religieuze rechten van de niet-joodse gemeenschappen die in 1917 in Palestina aanwezig waren, zijn keer op keer met voeten getreden. De Joodse Staat in Palestina is in 1948 gesticht en heeft de door de Verenigde Naties vastgestelde grenzen ruimschoots overschreden, terwijl de Arabische Staat in Palestina er nog moet komen.”
http://www.israeli-occupation.org/2010-08-02/adam-keller-is-israel-singled-out-and-why/
Nee Anja,
Gras groeit in Israel waar vroeger, dus onder arabische bewind, alleen maar zand en woestijn was.
Joden ervaren al 3000 jaar Palestijn als eigen land, arabieren (en voor araibieren Romijnen, Turken, Engelsen) zagen het alleen als een kolonie.
En iedereen weet dat in “Israel” onder leiding van Hamas geen enkele Jood zal leven.
Erkenen van JOODSE staat Israel is de enige weg naar vrede. Het bestaat geen andere.
En wat de bijbelse tijd betreft: toen waren in Palestijn geen arabieren, ook Gazanen waren geen arabiesche volk.
En niemand spreekt tegen dat sommige arabieren goed opgeleid zijn. Bv 20% van alle studenten in Haifa zijn moslim.
Nou nou meneer Fleishman, eergisteren nog in een prachtig palestijns dorp geweest waar op het moment het Israelische leger honderden olijfbomen, sommigen honderden jaren oud, aan het ontwortelen is voor het bouwen van de muur die het hele dorp gaat omsingelen, en 75 % van de landbouwgrond van het dorp onbereikbaar maakt voor de palestijnse boeren.
Voor 1948 was 70 % van de palestijnen boer,dus dat woestijn verhaal is pure onzin. Maar ja, als je dit soort onzin zoals U die schrijft nog steeds durft te gebruiken, dat doet zelfs het Cidi niet meer, want we weten wel beter. En het aantal arabische studenten in Haifa(moslim en christen) is ongeveer 50 %, de bevolking van Galilea bestaat voor meer dan 50 % uit palestijnen (nogmaals moslim en christen) en dat laat zich zien in het aantal studenten op de haifa universiteit.
achh, waarom gaan we toch op dit soort reacties in, het heeft helemaal geen zin.
Nee Jozef,
Zonder ook maar de geringste hoop te koesteren u te kunnen overtuigen van een andere weg — eigenlijk dé andere weg — naar vrede voor Joden en Palestijnen, wil ik niettemin mijn mening in deze niet onuitgesproken laten. Oké, voor wat het waard is, dus afhankelijk van de hoe (de) lezers mijn uiteenzetting ervaren, wat op zijn beurt weer afhangt van hun mentaliteit; want de allesomvattende factor bij dit I-P-conflict is…iemands mentaliteit.
De olim (joodse pioniers) troffen geen leeg land aan. De joods-palestijnse bevolking — 6% joods, vs 94% niet-joods — behaalden met de schaarse middelen die hen tóen (ca. 1900) ter beschikking stonden, wel degelijk prima resultaten. De ontwikkelingen die daarna volgden, kunnen met het grootste gemak aan díe partij (de olim) toegeschreven worden, die met financiële steun van joodse bankiers de niet-joodse Palestijnen overvleugelden, daarbij gesteund door corrupte Europese politici die via een zichzelf toegekend Mandaat de macht in het Midden-Oosten probeerden te grijpen… Met even veel gemak kunnen die ontwikkelingen als desastreus voorgesteld worden, desastreus voor hen die níet konden teruggrijpen op steun van het formaat financiële steunberen, zoals die van de olim…
Nee, een afgezaagde, ellenlange verdere uiteenzetting bespaar ik u allen, Jozef Fleishman en ook overige lezers. Het zou neerkomen op een welles-nietes spelletje, en daarvan hebben wij inmiddels méér dan genoeg gezien. Wél wil ik dit aanvoeren: zij die met de mentaliteit van Jozef Fleishman naar de treurige toestand in Israël-Palestina kijken, en menen dat er op grond van zó’n mentaliteit een weg — wat zeg ik, dé enige weg — naar vrede mogelijk is, die zal van zijn levensdagen (en al wordt hij vandaag geboren) geen vrede in de Palestijnse regio meemaken.
Pas als Joden en Palestijnen met empathie voor elkaars noden en verlangens met elkaar gaan onderhandelen, ontstaat er een opening naar een bredere horizon…
@4 “Gras groeit in Israel waar vroeger, dus onder arabische bewind, alleen maar zand en woestijn was.”
Located at the crossroads between the continents of Africa, western Asia, and Europe, Palestine produced a number of commodities for export via imperial and global distribution networks throughout the late Islamic period (1200-1900 CE). Among these were soap, sugar, barley, oranges, and cotton. Though cotton left its mark throughout the region, the only commodity, “that remains a symbol of production in Palestine is the Jaffa orange.”
…
Orange exports grew from 200,000 oranges in 1845 to 38 million oranges by 1870.
…
The prosperity of the orange industry brought increased European interest and involvement in the development of Jaffa. A study of its growth by Zionist officials in 1902 outlines the different Arab owners and the primary export markets: England, Turkey and Egypt, and Austria-Hungary. While it describes Palestinian Arab cultivation methods as “primitive”, an in-depth discussion of the costs involved for Arab producers reveals that they were ultimately more cost-efficient than the Zionist-European enterprises that followed them some two decades later.
http://en.wikipedia.org/wiki/Jaffa_orange
Jozef,
In Exodus 23 staat dat je vreemdelingen niet mag uitbuiten Jullie (Joden) weten immers hoe het is om vreemdeling te zijn, omdat jullie zelf vreemdelingen zijn geweest in Egypte. En: Wanneer je een verdwaald rund of een verdwaalde ezel van een vijand van je aantreft moet je hem het dier zonder uitstel terug brengen. wat doen joden? Ze stelen het!
http://desertpeace.wordpress.com/2010/07/30/harassment-at-the-border-and-more
Er zal wel weer een smoes verzonnen worden om het goed te praten.
Dank je Engelbert, mooi gezegd, ik word altijd een beetje moedeloos van die Fleishmans en consorten, maar kan het toch neit laten om te reageren.Hun achtergrond kennis is zo miniem, ongelooflijk.
(4) Jozef, je hebt kennelijk nog niet door dat het heel weinig zin heeft om op een weblog als dit weer met de bekende oude zionistische sprookjes aan te komen zetten.
Sprookje een, de variaties op het thema ‘Israel heeft de woestijn laten bloeien’ is allang weerlegd, ook hierboven. Anders dan de zionisten ons graag wilden laten geloven bloeide Palestina al, en woonden er al eeuwen lang mensen die leefden van het land, en ook nog hun producten exporteerden, zie het verhaal over de sinaasappels, hierboven.
Sprookje nummer twee is dat de joden een speciale band hadden met Palestina, en de er wonende bevolking, de Palestijnen dus, niet. Ook dat is eenvoudig te ontmaskeren als kletskoek. Zeker hadden gelovige joden een band met Jeruzalem, dat in hun gebeden werd genoemd. Maar de werkelijke gelovige joden vonden niet dat er daarom een joodse staat zou moeten komen, integendeel. Lees het boek van Rabkin, dat ik hier al vele malen heb genoemd. Ook is het duidelijk dat de joden in Europa op een kleine groep na, geen aanstalten maakten om naar Palestina te emigreren toen het eenvoudig kon. En ook na de jodenvervolging in Europa die de joodse emigratie deed toenemen gingen de meesten liever naar de Verenigde Staten. Het is niet voor niets dat er meer joden buiten Israel wonen dan er in.
Verder is het een bekende zionistische leugen dat de Palestijnen geen band zouden hebben met het land, en het alleen als een ‘kolonie’ zouden beschouwen. De oorspronkelijke bevolking, beginnend met de Kanaanieten, deels joods geworden, later ook christelijk en nog later ook moslim en Arabisch, is altijd gebleven – en heeft dus een geschiedenis van vele eeuwen terug. Zelfs Ben Goerion wist dat er waarschijnlijk meer ‘joods’ bloed was onder de inmiddels christelijk en moslim geworden inwoners van Palestina, dan onder de uit Europa gekomen zionisten die voor een flink deel uit bekeerlingen bestonden. Lees mijn boek er over na, of ga naar Shlomo Sand, The invention of the Jewish people.
Verder is je opmerking over Israel onder Hamas, waar geen jood meer zou leven lariekoek. Er zijn twee mogelijkheden: er komt een Palestijnse staat naast Israel, maar Israel doet al vele jaren erg hun best om dat tegen te gaan, of het wordt één land. Met joden en moslims en christenen naast elkaar, zoals dat ook al bestond voor de komst van de zionisten. In dat geval zou Hamas als politieke partij maar een deel van de bevolking presenteren.
En als laatste: het vasthouden aan een etnisch-religieuze joodse staat in een land waar ook andere mensen een geheel rechtmatige aanspraak op maken betekent het voortzetten van bezetting, uitsluiting en geïnstitutionaliseerde discriminatie. En zal tot dat verandert ook steeds terecht verzet oproepen. Je hoeft niet te verwachten dat mensen in Europa die hechten aan werkelijke democratie en aan mensenrechten eeuwig doorgaan om dat te blijven ondersteunen. Het wordt hoog tijd dat mensen als jij eens ophouden met geloven in sprookjes, en in deze eeuw belanden.
Wil je hier terugkomen, Jozef, zorg dan dat je met wat beters komt. Dit soort rommel pikken we niet meer.
Anja,
Je wekt de indruk in het midden te staan maar toch lijkt sprake van enige vooringenomenheid. Vraag: waarom schrijf je joden consequent met een kleine letter?
Groet,
GS
Ik sta helemaal niet ‘in het midden’, meneer Schinkel, ik sta aan de kant van het recht, mensenrechten, internationaal recht, en dus aan de kant van de rechten van Palestijnen. Want die leven onder Israelische bezetting. Als dat vooringenomen is, dan is iedereen met een mening over Palestina/Israel dat ook, inclusief u. Dat is inmiddels een oude discussie, lees hierover de paradigmastrijd, hier.
Wie joods opvat als een geloof schrijft dat met een kleine letter: joden, moslims of katholieken, wie het opvat als een volk of nationaliteit schrijft het met een hoofdletter, zoals in Palestijn, Arabier, Jood of Turk. Aangezien joden als joden niet vallen binnen de definitie van een volk, schrijf ik het dus conform de meest gangbare taalregels klein. Met eerbied of zo heeft dat niets te maken, ik schrijf Israeli met een hoofdletter.