In tijden van angst en terreur grijpt de mens terug op simpele schema’s, zegt John Gray, de filosoof die ik al eerder noemde, en waarvan ik het boek Provocaties aan het lezen ben. Gisteren een interview met hem in de Volkskrant dat ik erg lezenswaardig vind.
In dat simpele schema (dat overeenstemming vertoont met mijn anti-islamparadigma) zien mensen aan de ene kant de superieure westerse cultuur, genaamd Verlichting, en aan de andere kant de islam die niet verlicht zou zijn maar in de Middeleeuwen zou zijn blijven steken. Het conflict is dus helder: de Verlichte mens moet dus met alle middelen strijden tegen de barbarij van de islam.
Dat schema klopt niet, zegt Gray. Het Verlichtingsdenken, een geloof dat er een betere wereld geschapen kan worden door de wetenschap en de rede, negeert het feit dat dat geloof niet alleen tot vrijheid en democratie heeft geleid maar ook tot massamoord. De gedachte dat wetenschappelijke vooruitgang vanzelf zou leiden tot maatschappelijke vooruitgang werd in de 20ste eeuw gelogenstraft door wereldoorlogen en concentratiekampen. En aan het begin van deze eeuw is de gedachte dat religie vanzelf verdwijnt als de wetenschap oprukt ook al ondermijnt door de feiten. Overal ter wereld is het religieus fundamentalisme in opmars, ook in de VS dat tenslotte de beste universiteiten ter wereld heeft.
In deze omstandigheden is het onvermijdelijk dat de Verlichting zelf een fundamentalistische beweging creëert. Net las hun christelijke en islamitische tegenhangers proberen de Verlichtingsfundamentalisen een geloof te herwinnen dat vernietigd is door de geschedenis, namelijk het geloof in de voorutigang.
De verlichtingsfundamentalisten geven niet alleen een slordige en zwaar gecensureerde versie van de Verlichting, maar hun ideologie is ook gevaarlijk. De Amerikaanse neoconservatieven geloven in een mondiale democratische revolutie en aarzelen niet om die met bombardementen door te zetten. Ook in West Europa gaat het fout, daar waas de verlichtingsfundamentalisten een rampzalig antwoord geven op de dreiging van de islamitische terreur. Door alle moslims te willen dwingen de liberale waarden van het westen te omhelzen. Daarmee veroorzaak je precies waar we bang voor zijn: een oorlog tussen de beschavingen in Europa.
Deze visie is gebaseerd op een nieuwe, liberale utopie: de gedachte dat we allemaal weer gelukkig worden als iedereen maar dezelfde liberale waarden zal onderschrijven. In plaats van wat veel realistischer is, ons te richten op het vreedzaam coëxisteren van groepen met verschillende waarden. De liberale reactie komt voor uit paniek omdat de eerdere verwachtingen van de Verlichting niet zijn uitgekomen, met name de verwachting dat integratie vanzelf tot assimilatie zou leiden. De verwachting dat de geschiedenis vanzelf één richting opgaat, namelijk die in de richting van een liberale democratie. En als dat niet voldoende vanzelf gaat, dan moeten we strenger en dogmatischer worden en mensen meer dwingen te integreren.
Kijk naar de andere groepen in de westerse wereld die de liberale waarden niet delen, autochtone groepen. Er zijn veel christelijke en orthodox joodse groepen die ook tegen seksuele vrijheid en homoseksualiteit zijn, hoe wil je dan de moslims dwingen om een geconstrueerde versie van de liberale waarden aan te nemen?
Er zijn conventies en morele praktijken waarover niet valt te onderhandelen, zegt Gray, die te maken hebben met tolerantie, vrijheid van meningsuiting en een beschaafd leven. Maar het misverstand is dat die waarden identiek zijn aan de liberale waarden. Orthodoxe joden hebben generaties lang in harmonie met hun omgeving geleefd zonder die liberale waarden te onderschrijven. Maar zolang ze hun buren niet aanvallen of anderen proberen te bekeren kan dat. En natuurlijk heb je onderliggende normen nodig om de vrede te garanderen. Geen moord, geen vervolging, geen bemoeienis met de vrijheid van meningsuiting of andermans levensstijl. Als imams anderen met de dood bedreigen moet je ingrijpen. Wie een misdrijf pleegt moet vervolgd worden. Degenen die de vreedzame coëxistentie bedreigen moeten worden aangepakt, of dat nu radicale islamisten of blanke racisten zijn. Persoonlijke vrijheid en tolerantie zijn een gevolg van vrede. En de vrede vereist een sterke staat die al zijn burgers beschermt.
Kortom: we moeten juist de voorwaarden creëren waaronder mensen met verschillende aarden kunnen samenleven, in plaatsd van te proberen alle mensen dezelfde waarden af te dwingen.
We leven onder een reële dreiging van terreur die in Europa vooral uit de islamitische hoek komt. Die moet je allereerst bestrijden door intensief politiewerk. Het is geen oorlog, want het terrorisme vormt geen strategische bedreiging voor de westerse wereld. Conventionele oorlogsvoering helpt niet en maakt het probleem vaak alleen maar erger, zoals je kunt zien in Tsjetsjenië en Irak. Maar de sleutel is het isloeren van de terrosristen van hun gemeenschappen. Als je zegt: aan de ene kant hebben we de Verlichting en aan de andere kant de islam, dan doe je precies wat de terroristen willen.
Gray ontkent niet dat elke gemeenschap, elke cultuur de eigen minderheden onderdrukt, en er ook ongelijkheid is tussen vrouwen en mannen. Maar het helpt moslimvrouwen niet om liberale waarden aan hun gemeenschap op te dringen – het zal ze alleen maar tot verzet brengen. Natuurlijk moet hen de mogelijkheden worden geboden om de gemeenschap te verlaten.
Maar je kunt niet met een stoomwals een liberale cultuur creëren. Dt is een recept voor een eeuwigdurende burgeroorlog. Zulke opvattingen zijn begrijpelijk omdat ze vaak voortkomen uit diep persoonlijk leed. Maar het project om een universele liberale monocultuur te creëren is een gevaarlijke utopie.
Pingback: Weblog Theo Cornelissen
Verlichtingsfundamentalist? Is dat het nieuwe vijandbeeld?
Sorry hoor, maar hier zakt me echt de broek van af.
Hier wordt maar even verondersteld dat de Verlichting op georganiseerde basis wordt uitgedragen en probeert andere denkwijzen te onderdrukken. Dat is lariekoek.
Het zijn juist de diverse religies (boedhisme uitgezonderd) die proberen mensen dom te houden en andere denkwijzen te onderdrukken.
Geen enkele religie is er in geslaagd om de mensheid ook maar een centimeter vooruit te brengen. Veel eerder sleuren ze de mensheid terug naar de duister Middeleeuwen. Welke religie was door ook alweer verantwoordelijk voor?
…We moeten juist de voorwaarden creëren waaronder mensen met verschillende aarden kunnen samenleven, in plaats van te proberen alle mensen dezelfde waarden af te dwingen…
Ik denk er hard over deze tekst maar als illustratie op mijn gelukkig-nieuwjaarskaarten te zetten.
Nou, meneer Baron, de verlichtingsfundamentalisten zijn inderdaad niet mijn beste vrienden. Het lijkt me niet nodig om alle namen nog eens te herhalen, want die zijn op dit weblog al vaker langs geweest, maar we hebben het ondertussen over een duidelijk aanwijsbare poltieke stroming inclusief de vaste woordvoerders, de intellectuelen, columnisten en politici. Dus houd u uw broek maar aan, graag. Met uw opmerking dat het de godsdiensten zijn die de mensen de duistere middeleeuwen in sleuren (fijn dat u mijn kerk niet uitzondert en het niet alleen over de islam heeft deze keer) plaats u zichzelf helemaal in deze nieuwe denkwijze waarin de atheisten ‘verlicht’ zijn en de gelovigen allemaal achterlijk. Vandaar dat u het zelf zo niet zult noemen. En vis merkt ook het laatst dat hij in water zwemt.
Ach, de mens, welk één vreemde creatuur. Vanwaar die drang om je identiteit aan een groep op te hangen? Vanwaar die zoektocht buiten jezelf?. Zoals van Kooten en de Bie zo mooi zongen.
“Zoek jezelf broeder, vindt jezelf, wees en blijf alleen jezelf”
‘..En vis merkt ook het laatst dat hij in water zwemt.’..
Grappig dat vissoorten ineens een sensorisch bewustzijn, misschien zelfs een ziel, worden toegekend. Dat past beter bij de boeddhistische traditie dan in de westers – christelijke politiek – culturele waarden die hier centraal staan en telkens als inspiratiebron en referentiekader wordt genomen.
Het christendom en de islam zijn sacrale religies die in de onverdroten bekeringsijver en cultureel expansionisme vele slachtoffers maakt en zgn. heidenen als mindere mensen, als ongelijkwaardigen behandelt. Vrouwen en kinderen eerst, uiteraard..
Vele natuurgodsdiensten en hun autonome ontwikkeling (Noord-Amerikaanse indianen, Aboriginals, Azteken. etc.)zijn letterlijk onder het mom van het Ware Geloof om zeep geholpen, honderdduizenden levens (waarschijnlijk ettelijke miljoenen) en de rijke wateren in hun bezit, hun landen, cultuur, muziek, kleding en gemeenschapszin vergruizeld en via het zwaard overgenomen. Over co -existentie gesproken. Daar helpt geen Ecclesia, Kruisoffer of Mariaverering tegen, de wereldgodsdiensten zijn moorddadig en leugenachtig, hyprocriet in hun paradijselijke beloften en schuld/schaamte idee.
Wanneer ontnuchterd nederland en de sp ?
http://www.oecumene.nl/oecumene/oecumene.htm
“De wereldgodsdiensten zijn moorddadig en leugenachtig, hyprocriet in hun paradijselijke beloften en schuld/schaamte idee.”
Peter, heb je het hier over geloof of over het instituut (katholieke )Kerk? Met die laatste heb ik ook niet zoveel op, maar je gaat wel heel makkelijk voorbij aan wat het geloof aan wijsheid, mededogen en andere goede dingen kan meebrengen. Als je uitgaat van geloof=onderdrukking, wordt het wel eerg en “het mes is slecht want het kan doden” discussie.
Lees de stukken van Anja over de Ekklesia eens goed.
Wat betreft de bekeringsijver van de islam, klopt dat volgens mij niet. Ten tijde van Mohammed werd zeker geen acvtievebekerkingspolitiek gevoerd. Moslims in de veroverde gebieden betaalden in die tijd minder belasting dan anders gelovigen (aan wie alle ruimte werd gegeven hun eigen geloof en cultuur te beouden)Teveel bekeerlingen kostte geld. Ook vandaag de dag word ik opvallend weinig benaderd om mij tot de islam te bekeren.
Sorry mevrouw Meulenbelt, maar als u zo lichtgelovig bent om in sprookjes te geloven is het ook volstrekt natuurlijk om in Verlichtingsfundamentalisten te geloven.
Overigens kunnen blinden het licht niet zien.
Ik ben het eens met F.Baron: ook verlichtingsfundamentalisten vertellen ons sprookjes. Gevaarlijke sprookjes waarnaar we goed moeten luisteren. Want ze lopen – in tegenstelling tot gewone sprookjes – doorgaans niet goed af.
Niet voor de hoofdpersonen en niet voor de toehoorders.
“En we leefden nog lang en ongelukkig.”
De versie van Chistiene is anders dan ik die meen begrepen te hebben. Na de ineenstorting van het Byzantijnse rijk konden de
Arbieren naar het uiterste westen uitzwermen omdat ze minder
belasting vroegen dan de vorige bezetter.
S.v.p. bronvermelding, kan vertaalfout zijn.
Even een stukje geschiedenis;
Marroco leverde slaven aan het Engeland van Elisabeth I en zeker
ook aan de stichter van het slavenfort Fortalezie in Brazlie
Prins Maurits. In het buurland Mauretania, ook islamitisch is
de slavernij pas in 1980 afgeschaft en nu zijn nog 100.000 ende slaven. Evenals in Soedan ook islamitisch. In Saoedie Arabie is
het pas in 1962 afgeschaft, een eeuw later dan in de Westerse wereld, na Amerikaanse burgeroorlog en Suriname.
Fijn dat de 400 jarige betrekkingen tussen Nederland en Marocco
nu gevierd worden. Helaas kan de blunder na 1960 niet hersteld
worden. Je zou met volksreferenduum de Staatsovereenkomst
moeten kunnen ontbinden.
Ten tijde van Mohammed waren weinig veroverde gebieden.
Beide kanten van de Rode zee, waar aan de ene kant Mekka en Medina liggen waren van het Afikaanse matriarchaat.
Wanneer de opmars van Arabieren niet gestopt was door Daida
Kahena zou heel Afrika gevallen zijn.
Over simpele schema gesproken; Ik denk dat de hele discussie over de islam in de verkeerde termen wordt gevoerd.
Wanneer atheisten per definitie verlicht zijn en gelovigen
achterlijk, is dat het probleem niet want de mens heeft om zich
te begrijpen een hogere inteligentie nodig en religie is een taalgebouw voor slaven en filosofie een uitvinding der rijken.
Dingen als donkere middeleeuwen en verlichting zijn overbodig.
De vikingen zeilden voor de tijd van Mohammed al via Groenland
naar Amerika en waren lijfwacht van de keizer van Byzantium.
Solomon liet de Phoenischers schepen bouwen en de eerste joodse
kolonies in India zijn uit die tijd.
Een van de verlichte ideeen was rassenleer waardoor de Polen
na 1940? kampen bouwden in concentraties joden die daar op bevel van tzarina Catharia de Grote ooit moesten gaan wonen.
Bruikbare concepten zijn vrije wil versus predestinatie,
(goddelijke) voorbestemming, of lotsbeschikking.
Daar zou dus eerst met moslims over gesproken moeten worden
want als ze dat afwijzen zijn ze voor invoering van de sharia.
Het “ik” met een overtuiging versus de tiranie van een “wij” met
als blauwdruk voor een nieuwe wereld een boek als de Koran
dat bij vlagen dezelfde akeligheid wassemt als stukken van het
oude testament, passages uit het egypisch dodenboek en teksten
van middeleeuwse bezeten heiligen.
Hierogliefen over de droom van farao waarin de god Amon hem de
wereld beloofd. Dat zeggen ze in heel Europa in de kerken, amen.
De Koran samenrapsel van strijdliederen uit het jaar 0 die omdat
de voorzangers zo vaak tijdens de slag het leven lieten werden
opgeschreven en door Mohammed met zijn gedichten tot een boek gemaakt zien 1.300.000.000 mensen als woord van God getuige hun
belijdenis “de ene is Allah en zijn profeet Mohammed”.
Moslims die als voorzetting van de lijn Abraham, Mozes, Jezus alleen de woorden van Mohammed als wil van de Almachtige zien.
Gelukkig zijn er 1.5 miljard Chinezen van de 6.5 miljard mensen.
Het vonnis van de islamische rechtbank in Pakistan is levenslang voor verbranden van een Koran of beledigen
van de Profeet. En daar zitten dus echt mensen voor in de cel.
Liberale waarden en verlichtingsfundamentalisme zegt mij weinig.
De elende is dat kultuur vier of vijf generaties duurt om
op te bouwen dus we zitten met een out of fase probleem.
De wisselwerking bij sociale interactie loopt uit pas.
De sociale conventies zijn gewoon te verschillend vanwege het
cultuurverschil en daar helpt echt geen inburgeringscursus bij.
Paul, je sleurt mij als lezer zo hard de hele wereldgeschiedenis door vanaf het jaar nul, dat ik er duizelig van word.
Maar wil je eigenlijk alleen maar zeggen dat het in jouw ogen nooit wat kan worden met sociale interactie (wat dat dan ook mag zijn)?
Ja? En dan? En wat hebben die anderhalf miljard Chinezen ermee te maken?
Volgens mijn had Paul een borreltje teveel op. Ondanks dit, Paul, vijf generaties voordat integratie gelukt is? We zitten al bij de derde dus ff doorzetten nog dan loop jij met een modieuze tulband naast een bloedmooie 5de generatie Marokkaanse in de pas sociaal te interacteren. Enfin, mr. Gray waarschuwt voor fundamentalistisch verlichtingsdenken. Terecht wat mij betreft. Je bent vanuit een ongenuanceerde benadering al snel uitgeluld, terwijl je juist in gesprek moet blijven. Je komt niet ver met borrelpraat, maar goed, zijn die lui die zich zo pal tegenover islam stellen niet vreselijk ijdel? Kleinere geesten die, op de rug van de gebenedijde verlichting, zich zacht in een hoog ideëel opgehangen spiegel bewonderen? En nu word het echt moeilijk, probeer ik nu niet weer op hunnie rug te klimmen? Ver zal je met deze benadering niet komen, als er al sprake van ijdelheid, dan zal ieder voor zich uit moeten maken waar visie getroebleerd raakt door ijdelheid. Ik ga maar eens de oratie van Cliteur doornemen: “De neutrale staat het bijzonder onderwijs en de multiculturele samenleving”. Dan door met Afshin Ellian “Leve de monoculturele rechtsstaat”. Iemand met (internet) leestips? (Ja euh, Betrokkenheid is leuk, maar het moet wel betaalbaar blijven).