Te gast.
Hier de column van Kees Vendrik (GroenLinks) zoals hij die uitsprak op 1 mei, in de Balie
Dames en heren, vriendinnen en vrienden, kameraden,
Op de verkiezingsavond van 15 mei 2002 waren lijsttrekkers van links en rechts op het Binnenhof opgetrommeld voor het klassieke nagesprek op TV. D66 en de PvdA gehalveerd, GroenLinks gestagneerd, de SP bijna verdubbeld. Paul Rosenmöller deed de oproep aan de linkse partijen samen te werken. Want met alle onderlinge verschillen, rechts had gewonnen. Daar had liberaal, groen en rood links iets tegenover te stellen.
Thom de Graaf haakte meteen af. Ad Melkert was positief, maar partijleider af. Jan Marijnissen hield af, want smaakte het zoet van een overwinning in eigen kring. Dat verhinderde niet, dat CDA en VVD een conservatieve politieke agenda opstelden en ten uitvoer brachten. De zweep ging erover, tot op de dag van vandaag.
Veel kiezers snakken naar het progressieve antwoord op de rechtse winter. Tijd voor een linkse lente. Al geruime tijd zijn de peilingen historisch te noemen, nooit was er een kabinet met zo weinig vertrouwen. De vraag is echter of PvdA, GroenLinks en SP die winst bij de komende verkiezingen zomaar in de volle omvang gaan verzilveren zonder nieuwe stappen te zetten. Veel verontruste kiezers vragen zich vooral af of dit nog hun land is. Het maakt ze veel minder uit wie precies het woord voert en of hij of zij een lekker kontje heeft. Veel belangrijker is dat links een gezamenlijk antwoord biedt op de vraag: in welk land willen we wél wonen? Dat is geen land van angst, maar van perspectief. Veel belangrijker is dat links een gezamenlijke greep naar de macht doet om dát te realiseren. Het is daarom terecht dat linkse partijen samenwerking beproeven. Ik steun daarom de oproep voor een Ander Nederland.
Welk antwoord zou links moeten geven? Niet het antwoord van Wouter Bos, die afgelopen vrijdag in Trouw nog een abstract schijngevecht voert met oude, overspannen gelijkheidsidealen binnen links. Wij voelen ons niet aangesproken. Het ware beter als Wouter Bos de linkse partijen, maar ook de vakbeweging begrijpt in hun offensieve streven naar linkse hervormingen, die uiteindelijk maar één doel hebben: het in solidariteit organiseren van vrijheid voor zoveel mogelijk mensen, tegenover de conservatieven die het genot van vrijheid als een schaars goed beschouwen. Tegenover een politiek van uitsluiting plaatst links een politiek van insluiting. Dat is allereerst een internationale opdracht: terecht plaatsen de initiatiefnemers van een Ander Nederland het rapport van de VN over de toestand van natuur en milieu wereldwijd frontaal op de website. En dat niet alleen: wereldwijd moeten alle kinderen naar school, elke dag eten, een fatsoenlijk bestaan voor allen is nog steeds de hoeksteen van een felle internationale politiek van herverdeling, kwijtschelding van schulden en hervorming van bijvoorbeeld de wereldhandel – neem de schandelijke dumping van onze landbouwoverschotten as we speak -. Anders krijgen tientallen landen en miljoenen inwoners nooit een kans. En laat links ondertussen reëel zijn: zolang er mondiale welvaartverschillen zijn, is er migratie, dus ook arbeidsmigratie.
Nationaal ligt de linkse sociaal-economische agenda voor het oprapen. In september 2004 lanceerde GroenLinks een perspectief: de 100% Samenleving, Nederland in 2030. Wat moet er de komende 25 jaar gebeuren? Geen politiek van ongeremde economische groei waar alles voor moet wijken. In plaats daarvan: een breed plan van de arbeid om de 2 miljoen kanslozen van de kenniseconomie in te sluiten; 50% duurzame energie, een revolutie in onze energiehuishouding tegen onze verslaving aan olie en gas; Nederland als bakermat van een creatieve economie, rijk aan kennis en gekke mensen, die zich verzekerd weten van solidariteit als het fout gaat; het eerlijk delen van de kosten van de vergrijzing tussen jong en oud, zodat mensen niet méér moeten werken, maar dat juist méér mensen gaan werken; structurele fiscale hervormingen – de hypotheekrenteaftrek, pensioenpremies, een solidiare invulling van de volksverzekering voor zorg – enzovoorts, enzovoorts. Een offensieve politiek voor minima én modaal, om de vrijheid van velen.
Ik vraag aan PvdA en SP: wat is jullie land over 25 jaar? Kom met je plan, de kans op overeenkomsten is veel groter dan de kans op verschillen. Onze gezamenlijke boodschap, daar gaat het om. Laten we ons niet verliezen in onverplichte voorstellen over schaduwkabinetten en andere organisatorische rimram. Laten we gewoon samenwerken: zoals we al gedaan hebben binnen en buiten het parlement rond de sociale onrust van afgelopen jaar. met de bereidheid daartoe zit het wel goed. Ik vraag vooral aan SP en PvdA: neem ook initiatief op het gebied van progressieve samenwerking.
Tot slot: tien jaar geleden zaten op dit podium Paul Kalma, Jos de Beus en Paul Scheffer. Zij braken toen een lans voor progressieve samenwerking, maar liepen stuk op de onwil van Wim Kok en Ad Melkert. De PvdA zat in Paars, GroenLinks en SP – samen 7 zetels in de Tweede Kamer – waren nog te klein voor een royaal gebaar. Sindsdien weet ik: samenwerking met sociaal-democraten is net als een pakje croma: je moet er even bij blijven. Het bakt wel, maar het spettert niet. Wouter Bos: laat het niet opnieuw 10 jaar duren.
Amsterdam, 1 mei 2005
Kees Vendrik
Hmm…:”…dat links een gezamenlijke greep naar de macht doet…” vind ik bepaald niet erg gelukkig geformuleerd. Het gaat erom dat links op democratische wijze een parlementaire meerderheid behaalt en vervolgens -op basis van tevoren gemaakte algemene afspraken- een coalitie gaat vormen.
Maar in Wouter Bos had ik al niet veel vertrouwen, en die is na het beruchte interview in Trouw van 29 april jl. tot praktisch het nulpunt gedaald. Want hij bevestigt nu helder dat de PvdA een gewone, kleurloze middenpartij is geworden. “We buigen niet naar links, we buigen niet naar rechts”, zoals Van Agt al zei. Het predicaat “socialisme”, de vuist, de roos en de kleur rood zet Bos feitelijk bij het vuilnis. Bos wil de kleine linkse partijen wel “achter de hand hebben”, dus als drukmiddel om uiteindelijk toch met andere partijen in zee te kunnen gaan! Nou, zo simpel zullen SP en GL zich niet laten misbruiken, hoop ik. In elk geval zullen ze in principe bedacht moeten zijn op CDA-achtige onbetrouwbaarheid van de PvdA.
Kees Vendrik zegt: “samenwerking met sociaal-democraten is net als een pakje croma: je moet er even bij blijven. Het bakt wel, maar het spettert niet.” Wat een optimist! Het spettert inderdaad niet bij de PvdA, en volgens mij bakt Wouter Bos er heel weinig van…..
Twee jaar geleden vond er een debat plaats bij mij op school, waar Fenna Vergeer (SP), Boris van de Ham (D66) en Kees Vendrik (GL) het woord voerden. Na afloop vroeg ik Fenna hoe het gegaan was, en zij vroeg of ik bij haar kwam zitten. Samen met haar en Van de Ham ontzettend goed gepraat over van alles en nog wat. Bureaucratiebestrijding, tekorten in het onderwijs, noem maar op…
Kees Vendrik kwam er niet bij zitten. Te druk met zijn telefoon, constant aan het bellen. Geen aandacht meer voor de studenten; ook niet voor mij of zijn collega’s uit de Tweede Kamer, of het uiterst zinnige gesprek dat we gedrieën hadden. DE kans bij uitstek om met kritische burgers te spreken liet hij glippen omwille van zijn telefoon. Sindsdien heb ik hem niet zo hoog staan.
Na het lezen van zijn toespraak ben ik een stuk bijgedraaid. Hij is nog steeds niet mijn favoriete politicus, maar hij weet wel wat zinnigs te zeggen!En dat is al een stuk meer dan de meeste politici. Nederland verdient meer politici als hij.
Ik heb het hier al een paar keer eerder gezegd, als de PvdA weer eens van die reflexen oproept:
Ja, het is een behoedzaam in het midden varende partij, dat vind ik ook. Maar ik vind dat op dit moment een verstandige keuze en koers. Houd rekening met komende verandering, kijk eerst goed naar wat je wel wilt en daarna naar wat je niet wilt, denk eerst mee en dan pas tegen. Ga ook eens echt kijken bij de programma’s van PvdA en Christenunie.
Hoe je het ook draait of keert: het grootste verschil tussen PvdA en de kleinere linkse partijen zit’m in een onweerlegbaar feit: dat de PvdA uit lange ervaring weet, hoe het is om geen oppositie te zijn en regeringsverantwoordelijkheid te hebben. Het kon wel eens zo zijn, dat dit op dit moment voor het grootste deel de behoedzaamheid verklaart – terwijl de reflexen die deze opstelling oproept, typische oppositiereflexen zijn.
Vind ik. En dus ben ik voorzichtig met (te) emotionele oordelen en hoop ik met heel mijn hart op een verstandige, linkse, humanere coalitie op hoofdpunten. Want die zit er m.i. wel degelijk in.
Ik keek vanavond naar Balkenende op De Dam. Zijn haar zat lief en vriendelijk door de wind die erdoorheen streek. Hij was zo ernstig, viel bijna om van plechtig premierschap. En even, heel even had ik de droom dat hij zijn toespraak zou beëindigen met het generaal pardon voor alle nog niet behandelde oude asielverzoekersdossiers.
Want zijn hele toespraak ging over hen.
Maar het was niet zo.
Jan:
Tsja, het probleem met onze rechtstreekse contacten met politici is dat ze zo zelden voorkomen dat er nogal een ‘make or break’ situatie ontstaat. Als een politicus dan druk is met zijn telefoon is het meteen voor de rest van zijn leven mis. Politici zijn net mensen. Wat was er die avond aan de hand? Is Kees Vendrik altijd afwezig en bezig met zijn telefoon? We weten dat eigenlijk niet. Misschien had hij een ziek kind thuis of een politieke crisis te bezweren.
Ik vind het pakje Croma wel leuk gevonden. Ook zo’n pan met vet wil je wel gebruiken maar niet aanraken, daar krijg je vuile handen van. Zou hij dat ook bedoeld hebben?
Ik vind Vendrik echt een hele goede. Fijn dat hij zich achter dit initiatief schaart!
Ik vond de bijdrage van Kees Vendrik die avond eigenlijk de beste!
veel sterker dan het nogal vlakke betoog van Leo Platvoet.
Ik ga wel even opkomen voor Platvoet, al is die nieteens van mijn partij. Vendrik kreeg de ruimte om zonder interrupties zijn eigen mening neer te zetten, Leo zat met die vragen en het voortdurende gehak van Felix Rottenberg waardoor ik persoonlijk erg blij was dat ik in de zaal zat en niet in zo’n stoeltje. Rottenberg kan heel goed zijn in één op één interviews maar voor zulke discussies vind ik hem te dwingend en te weinig ruimte latend.
Maar Vendrik vond ik goed, anders had ik zijn column niet op mijn weblog geplaatst.
Saskia,
Vendrik met z’n telefoon was op zich niet zo erg, maar van een zeker Tweede-Kamerlid had ik al eerder gehoord dat GroenLinks-politici liever met hun telefoon spelen dan met burgers praten. Dat dit met Vendrik ook het geval was, bevestigde het vooroordeel dat mij was aangepraat. Daarbij was hij in dat debat ook al niet zo denderend. Iedere keer dat er wat over de SP werd gezegd zei hij wel iets in de trant van “GroenLinks vindt dat ook, dus stem voortaan op ons.” Dat heeft dus ook niet echt in z’n voordeel gewerkt.
Maar wees blij dat dit betoog mij een stuk heeft doen bijdrage als het gaat over mijn mening over hem. Ik hoop deze kant van Vendrik vaker te zien, zodat de laatste restjes bittere smaak over hem ook zullen verdwijnen.
Ik vond het vooral jammer dat Platvoet, die als eerste werd gevraagd wat die drie partijen nu als belangrijkste item samen zouden kunnen beginnen kwam met een GL stokpaardje: het mileu. Dat zette m.i. een beetje de toon voor de avond, waarin iedereen toch te veel met z’n eigen dingen kwam.
Wat ikzelf het belangrijkste vind in zo’n samenwerking:
Het doorbreken van de negatieve en populistische manier waarmee de regering Balkenende de problemen in Nederland te lijf probeert te gaan. Een linkse samenwerking moet die problemen benaderen vanuit een creatieve open houding naar elkaar, los van ideologische dogma’s. het klinkt misschien weinig konkreet, maar een dergelijke houding zou wel eens een grote vonk kunnen doen overslaan, niet alleen naar de linkse achterban, maar naar een veel grotere groep kiezers. Net zoals paars in het begin een zekere frisheid op tafel kon brengen, omdat de jarenlange hegemonie van het CDA werd doorbroken. Hetgeen in elk geval resulteerde in betere wetgeving op het gebied van persoonlijke vrijheid, emancipatie, het homohuwelijk, enz.
Zelf ben ik, weliswaar geen lid, maar wel sympathisant van GL. Ik vond echter de bijdrage van Tiny Kox op dit punt veel sterker.