“Activisten moeten niets te verbergen hebben” zegt oude-SP-rot Remy Poppe, hier, en daar ben ik het helemaal mee eens. Er zijn genoeg voorbeelden van acties waarbij mensen op de rand van de wet balanceerden, over hekken klommen, verkeer belemmerden, ergens naar binnen stapten waar ze eigenlijk niet mochten zijn, en dat ook achteraf geheel terecht deden – Remy geeft daar in zijn verhaal een paar goede voorbeelden van – maar als je iets doet dat strafbaar is, dan openlijk en je draagt er de consequenties van. Bedreigen van mensen, inclusief het publiceren van adressen, of die nu van rechts of van links komen, altijd verkeerd.
Ik zou er geen enkele moeite mee hebben om nog eens terug te kijken naar toen, jaren zestig, zeventig, tachtig, de balans opmaken, als er niet zo’n hetzerige sfeer was ontstaan: welke (linkse) koppen kunnen we nog laten rollen. Alsof rechts niks te verantwoorden zou hebben. Ik ben het dus erg eens met Karin Spaink, die verontwaardigd in het Parool schreef (toen er zo’n gedoe was over de handtekening van minister Cramer):
Intussen is Nederland al ruim vijf jaar verwikkeld in een oorlog waarvan inmiddels uit en te na is vastgesteld dat die onder valse voorwendselen is gestart. Een oorlog die een hele regio instabiel heeft gemaakt, die tienduizenden doden heeft veroorzaakt en ook Nederlandse slachtoffers heeft gemaakt. Onder ‘onze’ deelname aan die oorlog staat Balkenendes handtekening. Me dunkt dat diehandtekening meer discussie verlangt dan de krabbel van Cramer.
Maar op zich is er niks tegen om terug te kijken en te evalueren: wat zou ik nu net zo doen en wat niet?
Mijn activistenbestaan speelde zich voornamelijk af in de vrouwenbeweging. Op wat kleine groepjes na was die niet zo militant. Jawel, er werden huizen gekraakt. Ik was er de volgende dag bij toen een leegstaand schoolgebouw aan de Nieuwe Herengracht in Amsterdam werd gekraakt en daar het Vrouwenhuis werd gevestigd. De gemeente dacht nog leuk te zijn door een groep Antilliaanse junks op ons af te sturen met wie we het pand dan maar moesten delen – die zijn toch ook onderdrukt, of niet? maar die verdwenen weer spoedig, en het Vrouwenhuis mochten we houden, later kwam er zelfs subsidie. De eerste Blijf van m’n Lijf huizen werden ook gekraakt. Een hele goede actie, achteraf gezien, want niemand wilde geloven hoeveel geweld er tegen vrouwen werd gepleegd tot die eerste Blijf huizen permanent vol bleken te zitten. Toen pas kwam er serieuze overheidsbemoeienis, werden onderzoeken gedaan waaruit bleek dat de situatie nog veel erger was dan zelfs de radicaalste feministes hadden vermoed, en nu horen de opvanghuizen gewoon bij de verzorgingsstaat – of wat daar nog van over is. Zonder die burgerlijke ongehoorzaamheid van toen was het de vraag hoeveel langer het nog had moeten duren voordat het doordrong dat wat zo huiselijk ‘huiselijk geweld’ heet een groot maatschappelijk probleem is.
Een andere actie waar niemand spijt van hoeft te hebben was de bezetting van de Bloemenhove kliniek. Het was de opmaat van de liberalisering van de abortuswetgeving. Daarbij werd de wet overtreden: het groepje actoevoersters dat over de radio hoorden dat de Bloemenhovekliniek gesloten zouden worden reden er heen, knipten de zegels door, en belden hun vriendinnen dat iedereen moest komen. Ik was er bij toen de kliniek omsingeld werd door politie en het de vraag was of die ons er allemaal uit zou komen slepen. Van Agt, toen minister van Justitie, besloot uiteindelijk om dat niet te doen – later zou hij verklaren dat het hem geen aardig beeld leek, politieagenten die vrouwen naar buiten zouden moeten dragen en dat ook nog een beetje netjes – en de kliniek bleef open. De actievoersters verborgen geen moment dat ze de wet hadden overtreden, integendeel. Tijdens de behandeling van de abortuswet werd de minister een envelop overhandigd. De tv cameraman – die was ingelicht wat er ging gebeuren – filmde de handen van de minister toen die de envelop openmaakte en daar de doorgeknipte zegels uit rolden – met de groeten van de dames activist. Ze zijn er nooit om vervolgd. Ook hier was het de burgerlijke ongehoorzaamheid die de opmaat was voor een verandering die toch plaats moest gaan vinden.
Ik was geen erg militante activiste, ook toen niet. Kraken, huizen bezetten, ik was er onder omstandigheden niet op tegen, maar ik had een kind, en ook tijdens de Bloemenhove bezetting ging ik ’s avonds braaf weer naar huis, want ik moest ’s ochtends vroeg op en hij naar school. Ik heb wel eens een sticker op de bil van een politiepaard geplakt, ik heb vaak gedemonstreerd, maar mijn voornaamste wapen in de strijd was toch wat ik schreef, wat we organiseerden, wat we opbouwden: een feministische uitgeverij, een nieuwe opleiding voor vrouwenhulpverlening, een beweging tegen geweld, vrouwengroepen in partijen, de eerste vrouwencongressen.
Er is maar één actie waar ik achteraf gezien spijt van heb. We hadden ruzie met uitgeverij Van Gennep, die mijn boek De schaamte voorbij had uitgegeven. We vonden dat ze een werkneemster slecht behandelen (later, toen ze bij uitgeverij Sara werkte bleek ze tamelijk onmogelijk en kregen ook wij ruzie met haar), we vonden dat Van Gennep wel van de vrouwenboeken profiteerde maar er niets voor deed. En inderdaad, Rob van Gennep had met zijn geweldige neus voor (linkse) commercie mijn boek uitgegeven dat de besteller van het jaar werd, maar vond die vrouwenboeken verder maar niks: “het ene jaar zijn het negers, dan zijn het weer indianen, nou zijn het vrouwen, volgend jaar is dat over en dan zit ik met die rommel” zei hij, of iets in die trant. Daar had hij vreselijk ongelijk in, want toen ik woedend bij de uitgeverij wegliep en met een paar andere vrouwen voor mezelf begon hadden we toch een jaar of acht een bloeiende uitgeverij met oplages waar een linkse uitgeverij alleen maar van kon dromen. Voordat uitgeverij Sara instortte – ik was toen al weer terug bij Van Gennep.
De actie waar ik spijt van had, dus: onder de noemer ‘vrouwenbevrijdingsfront’, overal voor te gebruiken, trokken we ’s nachts naar de Nes en bekladden de pui van de winkel met paarse en roze verf. Bij het Kolkje schreef ik nog met grote letters Van Gennep is een s…. op de brug, en maakte het woord: seksist, niet af want toen kwam de politie, en was ik weg. De woorden hebben er nog een hele tijd gestaan. Rob van Gennep zelf stond de volgende ochtend met een emmertje sop zijn pui schoon te boenen en wij maakten daar nog foto’s van, leuk, zo’n man met een spons in zijn hand, precies wat de bedoeling was.
Van die verf heb ik ook geen spijt, wel dat die actie tegen een linkse uitgeverij zo succesvol bleek dat ze er behoorlijk door inboetten aan omzet. Enigszins goedgemaakt doordat ze nog lang konden teren op de door mij geleverde bestseller, dat wel. Toch, het was meer succes dan we wilden hebben. Ik heb daar later mijn excuses voor aangeboden.
Verder is er in mijn linkse verleden niets waar ik spijt van heb of waar ik me nu voor zou willen excuseren, ook al niet omdat ik over alles wat ik deed al breeduit schreef en publiceerde. Toen ik mijn gesprekken voerde met de SP voor ik Eerste Kamerlid werd kon ik naar eer en geweten verklaren: nee, geen lijken in de kast.
(Ik schreef al eerder: mijn jaren zeventig, hier)
Mooi zo, Anja. Geen enkele reden om spijt te hebben. Ik was ook activiste toen en soms nu nog steeds. Gewoon, omdat het dan echt MOET, anders krijg je iemand zover om de noodzakelijke wijziging, verandering of invoering er toch door te krijgen.
DIT IS HET BEGIN, WIJ GAAN DOOR MET DE STRIJD!!!
“Activisten moeten niets te verbergen hebben.” Ik ben geneigd het daar mee eens te zijn.
Afgelopen 14 augustus werd in Kunststof van de NPS (één van mijn meest favoriete radioprogramma’s) Frans Willem Korsten, professor literatuur en maatschappij) geïnterviewd, hier. In dat zelfde uur hielden Wijnand Duivendak en Femke Halsema hun persconferentie, waarin de eerste zijn aftreden als Kamerlid toelichtte. Korsten gevraagd naar zijn mening daarover, zei: “Elke grote politicus maakt fouten en weet daarover te zwijgen.” Korsten refereerde aan de Franse filosoof Foucault die zei dat we in een bekenteniscultuur leven, het privéleven wordt met steeds betere technische middelen openbaar gemaakt. Korsten voegde daar aan toe dat die uitspraak hem deed afragen wat Foucault’s religieuze overtuiging was. Ik voeg daar aan toe dat we in een afrekencultuur leven. Korsten benadrukte dat hij vindt dat de politiek niet corrupt moet zijn, “de politiek moet zuiver zijn”, maar dat is volgens Korsten iets anders dan zwijgen over fouten.
Ik weet dat in mijn omgeving, genoodzaakt door politieke besluitvorming, dingen gedaan worden die eigenlijk niet de bedoeling zijn, maar waar ik wel volledig achter sta en waarvan ik hoop dat ze voorlopig niet in de openbaarheid komen.
Groet,
Onhandig opereren in de communicatie door Tweede Kamerlid Wijnand Duyvendak heeft een ware hetze van rechtse media opgewekt, die helaas is uitgelopen op zijn opstappen uit de Kamer. Fractieleider Halsema en hij hebben zelfs eenieder opgeroepen verantwoording af te leggen over eventuele illegale daden bij politieke acties in het verleden (vooral de jaren tachtig). Hierbij is gesuggereerd dat buitenparlementaire actie, feitelijk ongeveer gelijkgesteld aan illegale activiteiten, als zodanig uit den boze zou zijn. Maar dit soort actie is een broodnodige aanvulling op het parlementaire gebeuren. Soms kan het inderdaad om “burgerlijke ongehoorzaamheid” gaan, d.w.z. formeel onwettig zijn. In dit laatste geval moet zeker een zorgvuldige afweging worden gemaakt tussen doel en middelen, moet uitleg worden gegeven en bereidheid bestaan de consequenties op zich te nemen. En geweldpleging tegen en bedreigingen van personen zijn niet toelaatbaar.
Van de acties met burgerlijke ongehoorzaamheidsaspecten waaraan ik heb deelgenomen zijn mij vooral de volgende als bijzonder nuttig bijgebleven.
In 1973 (dus ten tijde van de Griekse junta) is het Griekse “Arbeidsbureau” in Utrecht enkele dagen bezet. Uit meegenomen documenten bleek zonneklaar dat door de junta via dit bureau Grieken werden bespioneerd en geterroriseerd. (Hierover is een brochure gepubliceerd). De eis tot sluiting is onmiddellijk ingewilligd door de Griekse consul!
In 1975 is het Spaanse Huis in Utrecht bezet (ten tijde van de wurgpaalexecuties onder Franco). Door het overlijden van Franco een paar maanden later kwam de weg vrij voor democratisering. In 1977 is het kantoor van de “Amicales” bezet (dus ten tijde van koning Hassan II van Marokko). Uit meegenomen documenten bleek duidelijk dat door het regiem via dit kantoor Marokkanen werden bespioneerd en geterroriseerd. (Hierover is een brochure gepubliceerd). Alleen in dit laatste geval zijn actievoerders aangehouden en gedagvaard. (In hoger beroep is de dagvaarding door het Hof vernietigd).
Vanwege politieke acties ben ik drie maal gedagvaard en twee maal onherroepelijk veroordeeld.
Maar ook na enig nadenken kan ik mij geen actie herinneren, waarover ik achteraf spijt zou moeten hebben of waarvoor ik me zou moeten verontschuldigen. Afgezien van het feit, dat ik zoiets nooit zou doen in het kader van de huidige rechtse reactie!
Het beroerde is dat door subversieve acties in de jaren 80 delen van de bevolking met een gebrekkige gewetensfunctie ook dachten dat ze op medeburgers konden gaan staan zonder gestraft te worden.Dat gebeurde dan ook.
Ik heb me in die samenleving van toen zeer eenzaam en kwetsbaar gevoeld. Naar nu blijkt is er nog meer pijn uit die tijd.
Elke sociale beweging heeft zijn extremen gekend, Evert. Het waren geen clubs met ballotagecommissies of sollicitaties, dus iedereen kon er bij. En dus had je in alle sociale bewegingen ook de lunatic fringe, de dogmatisten, en soms ook gewone doorgeschoten gekken. Die had je in de vrouwenbeweging ook. Het heeft mij er nooit van weerhouden om te vinden dat het ook mijn beweging was, en daar medestanders te vinden. Ik kan dan ook zonder rancune en met veel plezier en dankbaarheid voor de vormende jaren terugkijken – ondanks soms hele heftige conflicten. Hartstikke jammer voor jou dat jou dat niet is gelukt, of jou niet was gegeven.
Aan reacties in de media, Anja,bij voorbeeld de open brief van de ambtenaar, merk je dat ik niet de enige ben.
De groep van mensen die toen gekwetst is door de intolerantie en gewelddadigheid van links is vrij groot.
Ik hoop dat nog velen verantwoording zullen afleggen.
Verder ben ik van mening dat de Palestijnen recht moet worden gedaan.
Ik vind dat er een groot verschil is tussen die ambtenaar van wie destijds het adres werd gepubliceerd, want dat ging echt over de schreef, en het is in dat geval heel terecht dat de daarvoor verantwoordelijken daarvoor oprecht hun excuses aanbieden, en mensen binnen de beweging zelf die zich zoals jij zegt eenzaam en kwetsbaar hebben gevoeld. Even een simpele vraag Evert: waarom stapte je dan niet gewoon op? En zijn jouw slechte ervaringen echt een reden om geheel links over één kam te scheren?
Die rancuneuze golf van zelfbenoemde rechtertjes komt van rechts, die vinden het wel leuk als er nog wat linkse koppen rollen. Ik vind dat absoluut geen aanleiding om nu opeens ‘verantwoording af te gaan leggen’. Dus jij krijgt je zin niet, Evert, en het zou mooi zijn als je een andere manier zou vinden om over je kennelijke slechte ervaringen heen te stappen, dan wel daar degenen die jou concreet iets aan hebben gedaan daar op aan te spreken en daar niet iedereen die destijds actief was op aan te kijken.
Naast die ambtenaar Berger heb je nog Buikhuisen, mevrouw Janmaat, de kat van Kosto(moet jou aanspreken) de macrobranden, inbraken, benzineslangen doorsnijden, complete veldhospitalen jatten, de overval op de wijnhandelaar, die een hoekje Zuid Afrika had staan. Daarbij veel anonieme slachtoffers die door de tijdgeest, die Tuig heet, gemangeld werden.
Waarom stapte je niet op? Nou, Anja, dat zal ik vertellen. Er waren toen ook gewoon mensen die keihard moesten werken om dat ze een gezin hadden. Ze waren geen kraker met een bijstandsuitkering die om het luidst riepen dat de rechtsstaat niet hun rechtsstaat was.
Je ziet mijn reactie als een persoonlijke aanval op jou. Dat is niet het geval. Voor zover er nog lijken en skeletten in jouw kelder liggen is dat jouw zaak. Het gaat om mensen die bewust te kwader trouw zijn geweest en schade aan have en goed hebben toegebracht. Onder het mom van de maatschappij en kapitalisme zijn rot ook alle mensen in die maatschappij maar even schoffeerden.
De leden van die destructieve groep hebben goed geluisterd naar Rudi Dutschke. Ze zijn tegelijkertijd begonnen aan de mars door de instituten van diezelfde maatschappij. Ze zijn nu te vinden bij adviesbureau’s(Burgemeestre) van de overheid, ngo’s op gebied van ontwikkelingshulp(Roemersma), in de volksvertegenwoordiging (of all places),
in de regering(Bussemaker), milieu-organisaties, politie-academie(docent Klerks),publieke omroepen(vpro Hagen) en zo verder.
Actief? Actief? Najagen van eigen belang binnen een subversief netwerk zul je bedoelen. Maar echt in de bagger staan, de handen uit de mouwen? Dat waren de anonieme werkers die die samenleving toen zo goed mogelijk overeind hielden.
Nou nou, Evert.
Ik zie jouw reactie niet als aanval op mij persoonlijk, je hebt het helemaal niet over mij maar over links in het algemeen waarover je nu tamelijk schuimbekkend tekeer gaat, alsof geheel links en het gehele actiewezen bestond uit agressieve criminelen en dat lijkt mij toch echt – hoe zeg ik dat – tamelijk overdreven.
Verder suggereerde je in een van je vorige reacties dat jij je persoonlijk zeer eenzaam en kwetsbaar had gevoeld, waar ik uit opmaak dat je toen op een of andere manier in de beweging zat, vandaar mijn vraag: waarom stapte je dan niet op? Maar eerlijk gezegd weet ik nu nog steeds niet waarom jij je persoonlijk zo woedend maakt en de neiging hebt om de hele handel maar over een kam te scheren. Is dat omdat een deel van de activisten van toen nu een maatschappelijke positie hebben? En is dat per definitie najagen van eigen belang? Is dat wat je zo dwars zit? Wordt een socialist, zou ik zeggen.
Je doet net alsof de activisten van toen allemaal te bedonderd waren om gewoon te werken, en die andere mensen, de anonieme werkers wel. Hoezo? Waar baseer je dat op? En wou je dat op een SP website komen beweren? Waren degenen die met de SP begonnen niet tegelijkertijd mensen die de handen uit de mouwen staken en zich inzetten voor een eerlijker samenleving en dus ook actie voerde? En nog steeds trouwens.
Kortom, Evert, ik begrijp dat je woedend bent maar je maakt mij niet duidelijk waarover nou precies. We zijn het er namelijk al over eens dat persoonlijke bedreigingen van toen over de schreef gingen. Dus dat toen met Kosto, en zijn kat, dat was al duidelijk, nee, dat had niet moeten gebeuren. Maar jouw beeld van een stelletje tuig, dat deel ik absoluut niet en ik zat er toch ook echt tussen. En ik heb trouwens geen lijken in de kast.
Evert, het zal aan mij liggen, maar heb je het nou over jouw eigen persoonlijke frustraties van 40 jaar geleden of beweer je hier in volle ernst dat Jet Bussemaker op bevel van Rudi Dutschke de kat van Kosto in 1991 met haar eigen handen heeft gedood?