(Maartje Terpstra)
Ik was gisteren op de bijeenkomst van ‘de hete herfst’ in de Melkweg. Ga ik spoedig meer over vertellen, het was goed om er te zijn. Ik sprak er zelf ook, maar nu eerst de speech die Maartje Terpstra hield. Terpstra is van het Platform Stop Racisme en Uitsluiting en ze is advocate voor vluchtelingen. Te gast: Maartje Terpstra.
‘Migratie is een verrijking voor onze samenleving en moet weer in een positief daglicht komen te staan.’ Deze woorden sprak minister Leers (Immigratie en Asiel) recent in het politiek-wetenschappelijke kwartaalblad van het CDA. Leers stelt dat het thema migratie in de politieke en maatschappelijke discussie van de afgelopen jaren te negatief is benaderd. Die negatieve houding zou moeten worden aangepast. ‘Een samenleving die migratie tegengaat ‘is op de verkeerde weg’, aldus de minister. Een nieuw lichtpunt aan de horizon? Nee, Wilders deed het verhaal van Leers af als `onzinteksten’, en Leers moest de woorden weer intrekken.
Hoe hebben partijen als CDA en VVD zich laten strikken in dit web? En hoe heeft het zover kunnen komen dat de `linkse kerk’ de schuld krijgt van zogenaamde immigratie en integratieproblemen?
Martijn van Dam, 2e Kamerlid van de PvdA, constateert: `Lang hebben linkse politici zoals ik deze aantijgingen onweersproken gelaten. Te lang. We vonden een discussie over wiens ‘schuld’ het is dat mensen hier leven, buitengewoon onsmakelijk. Dat hadden we niet moeten doen. Als je beweringen onweersproken laat, gaan ze beklijven. Mensen nemen ze voor waar aan. Maar ze zijn niet waar.’
En die laatste bewering klopt. Dat hebben de gebroeders Lucassen in hun recent verschenen boek Winnaars en Verliezers kunnen constateren. Zij beschrijven hoe in de jaren zestig in Nederland een tekort ontstond op de arbeidsmarkt. In eerste instantie werden Zuid-Europeanen ingevlogen. Werkgevers hadden liever Turken en Marokkanen. Die waren goedkoper en makkelijker inzetbaar. De VVD en de voorgangers van het CDA regeerden. Zij sloten wervingsverdragen af met Turkije en Marokko en openden kantoren om mensen naar Nederland te halen. Linkse partijen waren kritisch hierover want uitbuiting van buitenlandse arbeiders en druk op de lonen van Nederlandse arbeiders lagen op de loer. Pogingen van links om deze vorm van migratie aan banden te leggen werden, op verzoek van de werkgevers, gefrusteerd door VVD en CDA. Het CDA drong uiteindelijk aan op gezinshereniging.
De gevreesde uitbuiting van werknemers vond op grote schaal plaats: slechte werkomstandigheden, lage lonen, hoge huren voor erbarmelijke woningen. In die tijd werkten partijen als CPN, PvdA en PSP aan emancipatie van deze arbeiders. Zij zetten zich in voor goede huisvesting, betaalbare huren, betaling volgens cao-loon, betere werkomstandigheden, onderwijs en scholing in de nederlandse taal.
De emancipatie die daarop volgde is grotendeels gelukt, zelfs Bolkestein heeft dit kunnen constateren. Het is in dit licht niet te begrijpen dat nu alom wordt gesproken over ‘de puinhopen van paars’, dat VVD en CDA nu vluchtelingen veelvuldig als gelukszoekers aanduiden of migranten in een adem noemen met criminaliteit. Weerbaarheid hiertegen is vereist. Dit kan en mag niet langer onweersproken blijven.
Verzet tegen nieuwe medelanders is van alle tijden en uit zich in verschillende vormen. Nu ligt de nadruk op de Islam. Niet het uiterlijk of de individu, maar de cultuur en religie ligt onder vuur. Mensen die zich hiertegen verzetten krijgen het verwijt van cultuurrelativisme. Maar het komt erop neer dat de mensen die de islam als ‘het gevaar’ bestempelen, de eigen cultuur boven alle andere culturen stellen. Zij verwijten anderen cultuurrelativisme maar leiden zelf aan cultuursuperieurisme.
De huidige weerstand tegen migranten heeft ook veel te maken met de economische situatie. In een hoogconjunctuur is het eenvoudiger om solidair te zijn, je hebt het immers goed genoeg, er is geen krapte op arbeidsmarkt, je voelt je niet bedreigd in je bestaanszekerheid. In tijden van laagconjunctuur ligt dit anders.
Daarbij komt dat de verschillen tussen arm en rijk in korte tijd enorm zijn toegenomen, de maatschappij veel complexer is geworden en het individualisme sterk is toegenomen. Dit zijn allemaal componenten die volgens sociologisch onderzoek afbreuk doen aan de mate van solidariteit in een samenleving.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de solidariteit in veel westerse landen onder druk staat. Dat heeft te maken met externe factoren waarop wij niet veel invloed kunnen uitoefenen, maar ook met interne factoren waarop wij wel invloed kunnen uitoefenen. Belangrijk is dat daar waar de pijlen keer op keer worden gericht op migranten of moslims, wij daartegen een schild opwerpen.
Keer op keer zullen wij moeten reageren zodat onwaarheden geen waarheden worden. Daarbij moeten we oog blijven houden voor de groep van autochtone mensen die teleurgesteld en angstig is en soms terecht klaagt over problemen in hun wijk. Solidariteit vereist ook dat we hen insluiten. Dit is mogelijk door het verhaal te vertellen zoals het is, niet mooier maar ook niet slechter.
Het onnodig opwekken van angst voor islamisering, het superieur achten van de eigen cultuur of religie en het wegzetten van migranten als gelukzoekers of criminelen, moeten wij echter nooit meer onweersproken laten.
Het Platform Stop Racisme en Uitsluiting voert hierom vele acties, bijvoorbeeld door het organiseren van een menselijke keten tussen synagoge, kerk en moskee, of door het aanhangig maken van 39 onrechtmatige maatregelen die het kabinet wil doorvoeren om migranten te weren. Voorbeelden van acties die ook op andere plaatsen uitgevoerd kunnen worden. Het is aan alle organisaties, vakbonden en politici om alert te blijven en de solidariteit tussen jong en oud, blank en zwart, man en vrouw levend te houden en als kernwaarde in de samenleving te verankeren.