Het lastige, met die drie modellen, drie keuzes om als vrouw je leven in te vullen is dat het voornamelijk een individuele keuze lijkt.
Ik zat eens bij Paul Witteman in een tv uitzending. Ik was gevraagd om antwoord te geven op de vraag of het voor vrouwen mogelijk is om werk en gezin met elkaar te combineren. Ik zei dat ik wel in de uizendig wilde komen als ik ook mocht zeggen waarom die vraag verkeerd was. Dat mocht.

Ik zat er als deskundige. Er waren drie vrouwen uitgenodigd die exemplarisch waren voor de drie modellen. De vrouw met de carriere, zonder kinderen, mocht de vraag beantwoorden of ze daar later geen spijt over zou krijgen, dat ze geen kinderen had. Nee hoor, zei ze, ze was dol op kinderen maar ze hoefde ze niet zelf, ze speelde veel met haar neefjes en nichtjes en dat was genoeg. (Ik schrijf dit op uit mijn geheugen, en het is lang geleden. Misschien waren de details anders) En later spijt, nee ze dacht van niet. De tweede vrouw, die besloten had om thuis te blijven voor de kinderen mocht de vraag beantwoorden of dat niet een beetje ongeëmancipeerd was om op te houden met werken. Vond ze helemaal niet, kinderen verzorgen is ook werk en heel belangrijk, al krijg je er geen geld voor, zei ze. En dan was er een derde vrouw die werkte en kinderen had. Of het niet slecht was voor de kinderen dat ze werkte was de vraag. Nee hoor, met die kinderen ging het prima. Haar man was chauffeur en soms nam hij de kinderen die nog klein waren mee in de auto. En later? Dat zag ze later dan wel weer. Maar nee, ze had geen enkel probleem.

Wat ik waarnam was dat alle vrouwen in de verdediging werden gedrukt en dat ook deden: hun keuze verdedigen. Ik merkte ook hoe ze op elkaar reageerden en hoe er uit het publiek door de vrouwen werd gereageerd: die twee met kinderen vonden die carrierevrouw wel een beetje egoistisch, de twee werkende vrouwen vonden de huismoeder wel een beetje ongeëmancipeerd, en de carrierevrouw en de huisvrouw keken wat meewarig naar die werkende moeder die haar kinderen meegaf aan haar man: geen beste moeder. Zo worden vrouwen tegen elkaar uitgespeeld. Want dit is het moderne idee, en daar trappen veel vrouwen in: je kunt nu kiezen, dus de gevolgen van wat je kiest draag je ook maar zelf. En zo zal de vrouw met de carriere misschien niet makkelijk toegeven dat ze er soms wel eens aan denkt hoe haar leven geweest zou zijn als ze wel kinderen had gehad en inmiddels kleinkinderen. Ze mag van zichzelf niet denken: is dit nu alles, als ze naar haar leven kijkt. Want ze moest toch zo nodig een carriere? Van de vrouw die haar werk opgegeven heeft moet je maar hopen dat goed gaat. Dat haar huwelijk goed blijft. Dat ze later, als de kinderen groot zijn nog een aardige kans vindt om werk te krijgen. Dat ze niet een stelletje kinderen heeft die helemaal niet dankbaar zijn dat zij voor ze thuis is gebleven. En dat ze dan denkt: waar deed ik het voor? Want het was toch haar igen keuze dat ze thuis bleef?
En van die derde vrouw moeten we ook maar hopen dat ze het redde, dat ze niet over de kop ging tussen de eisen in die gezin en werk aan haar stelden en haar man niet zegt maar je wou toch zelf blijven werken, van mij hoefde het niet, hoor. Dit had ik die drie vrouwen toegewenst: dat ze er eerlijker met elkaar over hadden kunnen praten: ja, dit is mijn keuze, maar dat betekent nog niet dat het altijd makkelijk is, of dat je nooit twijfels hebt, of nooit jaloers bent op andere vrouwen – met andere problemen.