Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze 100 malen
alle malen zal ik wenen.
Leo Vroman.
Vandaag dodenherdenking. Om acht uur ben ik bij een bescheiden en intiem herdenkinkje op de Noordermarkt. En waarschijnlijk als elk jaar weer even ontroerd. Het kan zijn omdat ik nog net een oorlogskind ben, en familie en gelieven er nog steeds de sporen van dragen, maar ik wil niet dat de dodenherdenking gebruikt wordt voor iets anders. Uitnodiging om voor een bijeenkomst voor de Palestijnse zaak te komen spreken afgeslagen. Organisator vond nou juist dat we op zo’n dag als vandaag de parallellen moeten trekken. Ik wil dat graag op alle andere driehonderddrieenzestig dagen en doe niet anders, maar niet vandaag, sorry.
Met de vragen van Maurice de Hond over de dodenherdenking (ik neem wel eens deel aan zo’n panel) kon ik ook al niet uit de voeten. Waar ik aan denk bij de twee minuten stilte, aan eigen familie die is omgekomen, aan anderen die zijn omgekomen, aan personen uit mijn omgeving die zijn overleden maar niet in de oorlog, aan niets speciaals of aan andere akelige gebeurtenissen. Ik klik maar weer eens geen antwoord aan. Dat gebeurt me tegenwoordig zo vaak dat ik maar overweeg om er mee op te houden, anders lijkt het wel alsof de categorie vrouw, 55+ en links, waar er toch al zo weinig van zijn, helegaar geen mening meer heeft.
Grappig wel dat het hoogste percentage mensen dat zich aan de twee minuten stilte houdt niet in mijn leeftijdscategorie zit maar bij de jongeren.
Over koninginnedag ook vragen. Ik val in de 0% van mijn leeftijdscategorie die op koniginnedag zelf spullen heeft verkocht.
Ondertussen heb ik de vertaling van het belangrijke stuk van Sara Roy af, over de werkelijkheid achter het ’terugtrekkingsplan’ van Israel. Hieronder. Geen overbodige luxe, dat artikel, als ik opnieuw zie wat er in de media verschijnt. Inez Polak, toch met een jarenlange staat van dienst als Midden Oosten correspondente schrijft vanochtend in Trouw ook weer zonder enige ironie of twijfel over het nieuwe kabinet dat als eerste de terugtrekking uit de Westoever in het regeeraccoord heeft opgenomen. Olmert wil nog miljarden dollars van de VS om dit ’terugtrekkingsplan’, lees: het sluitstuk van de bezetting nieuwe stijl, uit te kunnen voeren en zal die wel krijgen ook.
In de regering treedt ook Shas weer toe. De orthodoxen die van Israel een land willen maken waar de halacha, de joodse religieuze wetten bepalend zijn. Dus veel subsidie voor religieuze scholen, waarvan de studenten niet hoeven te werken en niet in het leger hoeven, geen burgerlijk huwelijk en dus ook geen scheiding, en grote moeilijkheden voor niet-joden die willen trouwen, zoveel mogelijk aparte voorzieningen voor vrouwen en zeker geen vrouwen in de politiek van Shas, en homoseksualiteit een zonde die volgens rabbijn Ovadia Yossef bestraft mag worden met de dood. ‘We zullen ons altijd blijven verzetten tegen moderniseringen die in strijd zijn met de halacha’, zegt de rabbijn.
Ik heb nog niet vernomen dat Bot nu gaat weigeren om met de regering van Israel te praten. In plaats daarvan houdt hij in de Volkskrant een pleidooi voor de mensenrechten. Heel fijn. ‘ Laten we werken aan een toekomst van vrede, voorspoed en principes. Moge God, met Zijn licht, de obstakels op uw pad verlichten: de rest is aan uzelf.’
Moet ik nou iets over dodenherdenking zeggen? Ja dus. Als belangrijke reden om te blijven herdenken wordt steeds aangevoerd “dit nooit weer”. Waarom laten we het dan toch steeds weer gebeuren, vraag ik mij ieder jaar af. Voor mensen die de oorlog bewust hebben meegemaakt vervullen die twee minuten stilte misschien een functie, ik houd er altijd een onwerkelijk gevoel bij, zoiets van fixatie op het verleden terwijl we de ogen sluiten voor het heden en de toekomst, iets van het claimen van het eigen leed. Dat heeft misschien te maken met mijn Indische achtergrond. De mannen en vrouwen in de kampen en aan de spoorweg hebben decennia lang moeten vechten voor erkenning. Deze twee minuten waren niet voor hen bedoeld.
@ Hendrik Jan Bakker (1):
En later is herdenking van de tijdens de “politionele acties” in Indonesië omgekomen Nederlandse militairen eraan toegevoegd. (Is dat nog steeds zo?). Nu zijn ook die slachtoffers voor hun familie natuurlijk een persoonlijk drama, maar ik heb het altijd heel onterecht gevonden om militairen die aan kolonialistische oorlogvoering hebben deelgenomen gelijk te stellen aan slachtoffers van het nazisme en fascisme.
Ben zelf van ’49, maar heb nog “genoeg” van de oorlog “meegekregen”: havermout opeten – in de oorlog…. en je levertraan slikken, want in de oorlog… Vandaag de dag haat ik havermoutpap en levertraan nog steeds. En toch sta ik elk jaar voor mijn bank twee minuten stil en nee, ik denk aan niemand. Ik wil gewoon twee minuten stil staan voor alles wat door oorlogen wordt vernield en dan niet alleen mensenlevens, maar ook de dieren en de natuur. En waaróm in vredesnaam? ZINLOOS geweld is het: oorlog.
En toch, ook vanavond weer: de ijscoman zoeft voorbij in zijn auto-met-rotmuziekje dat keihard staat; een paar jonge chauffeurs zijn “gezellig” aan het rondraggen; kinderen spelen ergens en schreeuwen en gillen dwars door die twee minuten heen en een vervelende knul rijdt met een auto met zo’n herrie-uitlaat voorbij en in de auto keihard: boemboemboem…. Twee minuten per jaar – het is te veel gevraagd. Maar volgend jaar sta ik weer twee minuten voor mijn bank stil…, omdat ik vind dat IK stil moet zijn die twee minuten…. WAR SUCKS!
ANP – 5 mei 2006 07:54 printversie
Zweden verstrekt visum aan Hamas-minister
STOCKHOLM (ANP) – Zweden heeft als eerste EU-land een visum verstrekt aan een minister van het omstreden Palestijnse Hamas-bewind. Atef Odwan, bewindsman voor het Palestijnse vluchtelingenbeleid, mag wat Stockholm betreft komend weekeinde een conferentie in Malmö bijwonen.
Odwan zal in Zweden geen contacten hebben met Zweedse regeringsfunctionarissen. De EU heeft formeel het radicale Hamas-bewind in de ban gedaan en de geldkraan dichtgedraaid. De unie wil dat Hamas Israël erkent, het geweld afzweert en eerder gesloten internationale verdragen over het Midden-Oosten respecteert. Hamas heeft tot dusver verklaard niet aan deze eisen te zullen voldoen.
De Zweedse autoriteiten hebben tot vreugde van Hamas geen probleem met het bezoek van Odwan. Stockholm heeft wel visa geweigerd aan grotere Hamas-kopstukken als Mohammed al-Rantissi, die ook naar Zweden wilden komen.
‘Spijtig’
Israël heeft de Zweedse opstelling voor het bezoek van Odwan ,,spijtig” genoemd, aldus het Israëlische dagblad Haaretz.
Hoi Hendrik Jan. Ik wil graag op je reageren. Vorig jaar ben ik in Thailand geweest, voor een conferentie, en daarna had ik nog een paar dagen daar. Dus heb ik er een reisje aan vastgeplakt. Ik ben 5 dagen in Kanchanabouri geweest. (Of Kanbouri) ik wilde daar graag naar toe toen ik ineen folder las dat daar een van de grootste jappenkampen geweest was, en de beroemde (beruchte) bridge over the river kwai. Kon me er niets bij voorstellen, had ooit de film gezien en natuurlijk Wim Kan die er ooit eens gezeten had,wist ik veel. Ik heb daar 5 dagen rondgetrokken, ben naar de brug geweest, niet de oorspronkelijke meer, ben naar het museum geweest. Ook naar het kerkhof waar vele nederlanders, engelsen etc. liggen. Toen ik daar rond liep, kreeg ik het te kwaad, heel raar, de tranen stroomden over mijn gezicht, bij het zien van al die nederlandse namen, mannen niet ouder dan 30 jaar, de meesten veel jonger, die daar gestorven zijn. Ik heb er een bosje bloemen neergelegd, bij een willekeurig graf met een nederlandse naam. Ik weet niet eens waarom ik dat deed. maar ik moest het doen. De Thai gaan ontzettend respectvol met deze geschiedenis om, houden alles erg mooi bij, en ondanks dat er veel toeristen komen, heb je niet het gevoel dat het een toeristische trekpleister geworden is.Ik was zo blij dat ik daar geweest ben, want nu begrijp ik meer van wat daar gebeurd is. Ook , naast de ik geloof 16.000 westerse buitenlanders die daar omgekomen zijn tijdens het werken aan de Birma spoorlijn, zijn er meer dan 100.000 Aziatische dwangarbeiders omgekomen. Had ik nooit van gehoord.
Affijn, ben er daarna veel over gaan lezen, want ook dit is een stukje nederlandse geschiedenis. maar ik begon, toen ik daar was, ook te begrijpen waarom men in nederland nooit veel aandacht voor deze oorlogsslachtoffers heeft gehad, ik denk dat nederland te druk was met het verwerken van zijn eigen oorlogstrauma. het was allemaal zo vreselijk, en ik denk dat men dit er niet meer bij kon hebben.het heeft mij i.i.g. erg veel gedaan. En ik ben blij dat ik het gedaan heb. En ook het herdenken van de gebeurtenissen in Azie moet een deel van de doden herdenking worden.En ik heb de dodenherdenking via de t.v. gevolgd (ik woon niet in nederland) en heb ook gedacht, voor eht eerst in mijn leven, aan de vele slachtoffers waarvan ik de graven heb gezien in dat verre Thailand, Kanchanabouri.
Groet Trees
Lydia, ik kan me levendig indenken wat je bedoelt. Zelf ben ik ui ’81, dus heb ik zelf de naweeën van de oorlog niet meegekregen, maar ook ik erger me mateloos aan een ieder die de stilte doorbreekt. Met uitzondering van natuurgeluiden; de vogels mogen fluiten, een enkele baby in de verte mag huilen, de wind mag de bladeren van de bomen doen laten ritselen – dat zijn geluiden die bij de stilte horen.
Ik was een kind in de tijd dat het apartheidsregime in Zuid Afrika tot een einde werd gebracht. Voor de zwarte Zuid Afrikanen was dat net zoiets als de bevrijding voor “ons”, grootser zelfs, daar hun onderdrukking een eeuwigheid langer heeft geduurd.
Om die reden kijk ik, als het even kan, op de dag van 4 mei, de film CRY FREEDOM, over de strijd van Steve Biko en Donald Woods. En dit jaar schrok ik van de jaartallen: dat er zó kort voor mijn geboorte ZULKE barbaarse gruwelen hebben kunnen plaatsvinden. Daarom zal de dodenherdenking voor mij ieder jaar actueel zijn. Omdat de gruwelen uit WOII nooit ver weg zijn.
In stadsdeel Osdorp in Amsterdam zijn in de nacht van donderdag op vrijdag de kransen die tijdens de dodenherdenking bij het vredesmonument waren gelegd, vernield. Het stadsdeel laat vrijdag weten “geschokt” te zijn. Het is niet de eerste keer dat in Amsterdam kransen worden vernield. Zo werd in 2003 in stadsdeel De Baarsjes de dodenherdenking wreed verstoord door Marokkaanse jongeren die voetbalden met kransen en riepen: “Joden die moeten we doden.”
De tientallen kransen en bloemstukken, die voor en rond het monument lagen, zijn in de achtergelegen gracht gegooid. Wanneer de vernieling plaatshad, is niet bekend. Wel is er bij het monument nog rond middernacht gepatrouileerd door een door het stadsdeel ingehuurde beveiligingsdienst. “Toen lag alles er nog”, aldus een woordvoerster van het stadsdeel.
In de ochtend tipte iemand van de organisatie van de herdenking de politie. Die heeft een onderzoek ingesteld, maar tast nog in het duister over de dader of het motief. De overige kransen zijn weggehaald. “De plek is nu leeg en zal leeg blijven.”
Dank je Trees, mijn opa zat met Wim Kan in het kamp. Hij heeft het overleefd, maar is de Nederlanders hun kilheid altijd kwalijk blijven nemen. Het Nederlandse leed was altijd veel belangrijker, in de tropen was het immers altijd warm en groeiden de bananen zomaar aan de bomen. Hoe kon je daar nu honger lijden? Nee, dan ‘onze’ hongerwinter. Verder waren wij niet zo ‘Indisch’ thuis, ik heb ook nooit de behoefte gehad bij die spoorlijn te gaan kijken. Maar op een of andere manier is er toch een stuk rancune, of misschien beter reserve, blijven hangen bij mij, wat maakt dat ik bij 4/5 mei niet dat speciale gevoel heb. Die twee minuten gaan aan mij dus ongemerkt voorbij, hoewel ik me wel zou inhouden als ik merk dat mensen in mijn directe omgeving die stilte wel in acht willen nemen. Ik ben trouwens van ’67 en heb dus niets bewust meegemaakt. Ken alleen de verhalen, zowel van hier als van daar (mijn vader is van hier, met een Duitse moeder, waardoor de Nederlanders weer dachten dat ze wel NSB’ers zouden zijn).
En dit jaar weer geen woord over de miljoenen Russische slachtoffers voor de bevrijding van ons Europa, of de communisten in het Nederlandse verzet.
En Lydia, weet je wat ook heel erg was in de oorlog? Dat Nederlanders mensen verrieden aan de Nazi’s door hun identiteit te onthullen.
@ Jan Breur (6):
Mooi gezegd, Jan: “geluiden die bij de stilte horen”.
Heel terecht dat je de parallel trekt met de strijd tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Het is enorm belangrijk dat we, als we de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van de bevrijding zinvol willen doen zijn, de lijnen doortrekken naar de actualiteit.
Zo stond ik op 4 mei 1969, dus in de periode van de fascistische junta in Griekenland (1967-1974) met anderen op het Domplein te Utrecht met een spandoek met de tekst: “Vrijheid ook in Griekenland”. Iemand uit de stoet riep ons toe: “Ga daarmee maar in Athene staan!” Waarop mijn reactie was: “Dat is juist het probleem, dat dát niet kan!”
@Jan Breur (6): Als Zuid-Afrikaan wil ik opmerken dat ik zelf nooit de bevrijding van Nederland na de tweede wereldoorlog en de afschaffing van de apartheid als iets vergelijkbaars heb ervaren.
Er zijn ook een aantal redenen waarom de vergelijking niet opgaat. In de tweede wereld oorlog was Nederland door een vreemde mogendheid militair bezet. De apartheid was een systeem bedacht door één bevolkingsgroep in Zuid Afrika om de eigen macht en priveleges te handhaven. De apartheid is nooit ervaren als “bezetting” maar als een afschuwelijk systeem.
Overigens, het wonder van de afschaffing van de apartheid is juist dat het niet “tot een einde werd gebracht” maar vreedzaam is opgeheven. Hoewel Zuid-Afrika onder economische druk stond, had de apartheid makkelijk decenia kunnen voortduren, was het niet voor een groeiende groep invloedrijke Afrikaners(*) die tot de conclusie was gekomen dat de apartheid geen toekomst had. Bijna meteen nadat FW de Klerk president werd, werden gesprekken met het ANC en Nelson Mandela gestart die tot zijn vrijlating en het opheffen van het verbod op het ANC hebben geleid. In een referendum onder de (blanke) kiezers stemden zelfs 68% voor de afschaffing van de apartheid. Er was dus sprake van een massale “tot inkeer komen”.
Het wonder is ook te danken aan de opstelling van het ANC en hun bondgenoten de SACP (Zuid-Afrikaanse Communistische Partij) die consistent alle vormen van raciscme en discriminatie hebben veroordeeld. Er is dus nooit een vijandbeeld over de blanken als groep ontstaan. De strijd is tegen een systeem gevoerd, niet tegen een bevolkingsgroep.
De afschaffing van de apartheid was vooral een bevrijding van haat, angst en uitbuiting, het afwerpen van de verschrikkingen van het verleden, het opgeven van vijandsbeelden en het overwinnen van achterdocht en wantrouwen om samen als mens en mens, hand in hand verder gaan.
Een dodenherdenking vind niet plaats in Zuid Afrika, wel een “Freedom Day” en een “Day of Reconciliation”.
(*)Dis nou tyd dat die Nederlanders ons Afrikaners gaan noem (soos die res van die wereld). Ons noem onsself “Afrikaners” en ons praat “Afrikaans”, nie “Suid Afrikaans” nie. Suid Afrika het 11 offisiele tale. Afrikaans is nie die enige Suid Afrikaanse taal nie.
Charles,
Ik begrijp je, als je stelt dat de apartheid geen “bezetting” was, en dit heb ik ook nooit zo benoemd. Er was echter wel sprake van onderdrukking. Mandela, Biko en al die anderen gingen daar zeer correct mee om, door gelijkheid te eisen, en niet het simpelweg ‘omdraaien van de rollen’. Ik zeg dan ook niet dat het hetzelfde is, maar ik zie wel een aantal paralellen. Het belangrijkste is, dat één “ras” zich boven het andere plaatste. In mijn ogen is dat cruciaal in de geschiedenis van zowel WOII als Zuid-Afrika. Dat is een belangrijk onderdeel van mijn “4-mei beleving”.
Wat betreft “tot een einde brengen”, daar kan “vreedzaam opheffen” ook onder vallen. Ik bedoelde er niets meer of minder mee, dan dat er een eind aan (de apartheid) kwam.