Gaza

070612-gaza-gunmen.jpg

Gaza gisteren. De straten verlaten, op gewapende mannen na. Foto van Electronic Intifada.

Gevechten in Gaza, erger dan voorheen. De pogingen om de eenheid te bewaren lukken niet. Het is voor mij moeilijk om meer nieuws te krijgen dan ik net als iedereen kan lezen uit de kranten. Juist in een noodsituatie als deze funktioneert de telefoon niet, en ik weet bovendien al wat ik te horen krijg: veel schieten, kinderen die binnen worden gehouden en ’s nachts niet kunnen slapen, voor ons project wordt het moeilijk om de gehandicapten te bezoeken omdat het te gevaarlijk is om met de bus erheen te rijden.

De VN laat weten dat het heel erg moeilijk is om voedsel bij mensen te krijgen die de deur niet meer uit durven. En dat terwijl de nood hoog is: 80 procent van de Gazaanse bevolking is afhankelijk van voedselhulp. Hier.

De achtergrond kennen we: 15 maanden boycot van de Palestijnse regering, door de VS en helaas ook door Europa hebben het fragiele machtsevenwicht laten instorten. Hamas was op weg om met Fatah samen te regeren, maar hun keuze om voor een politieke weg te kiezen in plaats van voor de gewapende strijd is alleen maar afgestraft. De bevolking heeft gezien dat ook een democratisch gekozen regering niet de macht krijgt om orde op zaken te stellen. De ministeries funktioneren niet. De ordediensten funktioneren niet en zijn onderling verdeeld. Er is een toestand uitgebroken van rechteloze chaos waarin maffia-achtige groepen hun gang kunnen gaan. En om het nog erger te maken heeft het Westen besloten om wel Abbas te steunen, omdat hij ‘gematigd’ zou zijn. Die krijgt wel geld – en wapens. Wat voor Hamas, die tenslotte bijna de helft van de bevolking vertegenwoordigt, en die democratisch zijn verkozen, laat zien dat Fatah samenwerkt met Israel – tegen hen. Dus wat doe je als je zogenaamd de gematigde kant steunt: je helpt de radicalisering aan de andere kant.

Een noodkreet van psychiater Eyad Sarraj uit Gaza, een van de weinige berichten van binnen uit die me bereikt. Sarraj ziet heel goed hoe het interne geweld ontstaat: dat de Palestijnen vernederend zijn verslagen door Israel, en dat de hele wereld toekijkt en niets doet, veroorzaakt een implosie van geweld: waar de grote vijand niet verslagen kan worden, richt het geweld zich op de kleine vijanden binnen de grote gevangenis die Gaza heet. En nog een factor: een groot deel van met name de mannelijke bevolking is zelf meermalen slachtoffer geweest van vergaand geweld, in de Israelische gevangenissen, waar martelen nog steeds heel gewoon is. En ook dat is een mechanisme dat we kennen: mannen die vernederd en geslagen zijn kunnen zelf verruwen, geweld wordt gewoon, ze kunnen vaak geen maat meer houden. Of om het in klinische termen te zeggen: bij het post-traumatische stress syndroom is een chronisch verstoorde agressiehuishouding een van de mogelijke symptomen.

Sarraj:

One camp says the other camp is of infidels” Koffar” and it is the holly duty to kill them. The other camp says they are fighting the Nazis. There is so much hatred and tribal calling for
revenge. It is not just a political militaristic power struggle. It is more complex than that. We all have been defeated by Israel and that feeling of humiliation is now venting out against smaller enemies within ourselves.
Israel has further brutalized us through torture and oppression and has caused so much pain and trauma that now, as before, is showing the ugly face of toxic and chronic violence. We are now like a group of wild cats that once were spoiled and dignified but now caged in and starved. On the political level the leaders look like small players as the big ones are somewhere else, like Washington, Tel Aviv and Tehran. It increasingly looks like we are just there to be killed by the small and the big so they score against each other with our blood and body. The big question is how many of our leaders know of this? And if they know, why are they in the game?

Dit is op dit moment het enige nieuws dat mij direkt uit Gaza bereikt. Ook de vertrouwde nieuwsbronnen als Al Jazeera en Electronic Intifada kunnen nog niet veel meer melden. Er werd gevraagd naar een goede onafhankelijke Palestijnse nieuwsdienst. Die is er niet. Buitenlandse journalisten wagen zich op dit moment ook nauwelijks Gaza in. Veel meer dan ik uit de Nederlandse kranten lezen kan weet ik ook niet.

Vanavond ga ik naar een bijeenkomst met de Palestijnse journalist Mohammed Omer, uit Rafah. Ik zal er over berichten.

53 gedachten over “Gaza

  1. Ik heb Mohammed Omer gezien op TV en zijn website bekeken.
    Zag er indrukwekkend uit.

    Ik wens hem heel veel succes en sterkte toe.
    En hoop dat zijn verhalen vele wereldburgers zal bereiken.

    Ik heb zijn link gezet op een internationale share site in zodat nog meer wereld burgers zijn site zullen bezoeken.

  2. Lees net op de volkskrantsite, dat er twee Palestijnse VN medewerkers gedood zijn en dat de VN nu de werkzaamheden gedeeltelijk staakt. Waarmee 1 miljoen Gazanen helemaal niets meer hebben om op terug te vallen. Ik snap de reactie van de VN. Maar wat ik niet snap is, wat wil de wereld eigenlijk? Dat ze lekaar als ratten in een overbevolkte kooi zonder eten en zonder iets elkaar afmaken.

    Ik hoorde de journalist waar je het hierover hebt hierboven de Gazastrook de hel op aarde noemen. Ik denk dat hij gelijk heeft. Maar het is wel een hel die door de wereld gecreëerd is. Eigenlijk gun ik al die politici, die maar blijven hameren op Hamas en het afzweren van geweld, dat ze verplicht een weekje in die hel moeten doorbrengen zonder terug te kunnen vallen op hulpbrigades. Gewoon een weekje inkwartieren bij een gazaanse familie, bij voorkeur lid van Hamas. Misschien dat ze dan daarna weten waar ze overspreken.

  3. Op de radio hoorde ik dat Verhagen er bij Abbas op aangedrongen heeft dat hij moet voorkomen dat Hamas de touwtjes in handen krijgt in de Gazastrook. Aandringen op voortzetten van de burgeroorlog dus, geen enkele compassie voor de Palestijnen. En geen parlementsmeerderheid zal Verhagen daar op aan spreken. Niets nieuws onder de zon, maar wel iedere keer weer schokkend.

    Groet,

  4. Beste Anja,

    Hoe hebben de Palestijnse leiders ooit zover laten komen. Voor de radicalen in Israël, die sinds de oprichting van de staat aan de macht zijn, is dit een geschenk uit de hemel. Het doet me denken aan de jaren ’70 en ’80 op het moment dat de ‘huurling’Abu Nidal met alle doel heiligende midellen het Palestijnze roer van het verzet wilde overnemen.

    Wie ook achter deze escalatie mogen zitten, het is bedroevend. Ik ben geen fan van Hamas, maar de houding van Fatah en de drang terug naar de macht die zij na viertig jaar kwijt raakten draagt de grootse verantwoordelijkheid voor dit conflict.

  5. Hoe ‘de Palestijnse leiders het zover hebben kunnen laten komen’ kun je ondertussen wel zo’n beetje weten, Gert. Het is duidelijk dat deze onderlinge escalatie niet voor niets na de boycot is gekomen waardoor het laatste beetje economie is ingestort, de ministeries niet meer konden funktioneren, er ook geen rechtssysteem meer was, enzovoorts. Fatah is niet zonder verantwoordelijkheid voor wat ze verkeerd hebben gedaan in het verleden, en daarmee dus ook aan de opkomst van Hamas, om ze nu de gehele verantwoordelijkheid voor het conflict in de schoenen te schuiven is onzin, en je kunt Israel plus de VS plus het laffe Europa niet vrijpleiten.

  6. Maar Fatah is wel verantwoordelijk voor het feit dat ze zich laten steunen door Israel door middel van wapens en trainingskampen. En dat ze zich via stromannen voor het karretje vande VS en Israel laten spannen. Het komt me voor dat deze hele burgeroorlog georkestreerd is door de VS en Israel en ook door Europa, om maar te voorkomen dat Hamas de macht krijgt.

  7. Dat zou kunnen, Ina. Hoewel ik ook Fatah mensen ken, en behoorlijk hoog in de hierarchie, die oprecht wilden dat er overeenstemming kwam met Hamas. Hamas heeft onder het Fatah kader ook weer tegenstand opgeroepen door bijvoorbeeld tegen de afspraken in Fatah mensen op ministeries door Hamas mensen te vervangen. En ik ken ook oude Fatah mensen die zo teleurgesteld zijn in hun partij dat ze deze keer niet wilden stemmen.

    Ondertussen hoor ik meer, ook van Mohammed Omer uit Rafah, die ik gisteren sprak. Het wordt bevestigd door mijn vrienden uit Gaza. Elke keer als er een wapenstilstand was tussen Fatah en Hamas dan braken er weer ergens gevechten uit, maar het rare was dat dan niemand wist wie er was begonnen. Terwijl Gaza erg klein is, en mensen elkaar door en door kennen. Het ziet er erg naar uit dat er collaborateurs aan het werk zijn om gevechten uit te lokken, en dat lukt, gezien de oververhitte toestand, natuurlijk makkelijk.

    Maar als het idee was dat Fatah de macht over zou nemen dan was dat een volstrekt verkeerde inschatting. Integendeel, kunnen we nu zien. En nu kunnen we het resultaat zien van de stomste beslissing, om Hamas niet te steunen in het politieke proces waaraan ze waren begonnen, maar met de boycot mee te helpen aan de volstrekte ontmanteling van de overheid waar Hamas een belangrijke en legitieme rol in vervulde, en te rekenen op Fatah. Ik hoor Verhagen nog zeggen: we moeten de ‘gematigde’ krachten steunen, we moeten Abbas steunen. Dat heeft de onderlinge spanning alleen maar heel erg op de spits gedreven.

    We hebben al heel wat meegemaakt, maar dit vind ik echt een nachtmerrie. De kans is dat de UNRWA die stug volgehouden heeft om hun hoofdkwartier in Gaza te houden, ook omdat ze na de overheid de grootste werkverschaffer zijn gaat vertrekken. Er zijn twee VN mensen gedood, het is niet langer verantwoord om ze in gaza te houden. Ik weet niet wat er met de internationale school gaat gebeuren, waar de zoontjes van onze vrienden op zitten, en met de buitenlandse leerkrachten, die nu ook wel geevacueerd zullen zijn. Ik weet ook niet hoe het verder moet met het werk van onze organisatie, het NCCR, die zich altijd heel zorgvuldig neutraal heeft opgesteld, en die onder alle omstandigheden door is gegaan met werken voor de gehandicapten. Ik ga vandaag weer proberen om mijn vrienden aan de lijn te krijgen, maar dat is niet makkelijk. Ik hoor van Fatma dat de mannen ’s nachts wakker blijven en overdag dus proberen te slapen. Ik weet ook niet hoe het met een goede vriendin is die op het ministerie werkt, of die ook haar biezen moet pakken. Ik ben nog nooit zo bezorgd geweest.

  8. Vriend aan de lijn gehad. Die zit opgesloten in zijn flat met zijn twee zoontjes en kan niet weg, ze zitten midden tussen de gevechten, met de Islamic University aan de ene kant en de gebouwen van Abbas aan de andere. Terwijl we praatten hoorde ik het schieten op de achtergrond. Gisteren is er een broer door de barikkades gekomen om ze voedsel te brengen. Ze houden het nog wel vol, maar de kinderen zijn bang en slapen niet, en ze vervelen zich, want ze kunnen er niet uit naar hun vriendjes. Ze zouden wel naar het huis van opa willen, waar de rest van de familie zit, maar nu kunnen ze niet weg. Khaled, hun vader, heeft het geprobeerd, maar komt er met de auto niet door. Op het dak van hun flat zijn soldaten gestationeerd om het gebouw te verdedigen, er wonen buitenlanders, onder andere van de VN. Hoewel het niet duidelijk is of die al geevacueerd zijn. En gek genoeg, aan de andere kant van de stad doet de dochter van Fatma haar eindexamen, en gaat gewoon naar school, de winkels daar zijn nog open. Zoals ik de Gazanen ken: elke poging om gewoon door te leven wordt een daad van verzet. Onze vriend zegt dat hij zoveel mogelijk grappen probeert te maken met zijn zoons. Zo komen ze de oorlog door. Hopen we.

  9. In gedachten bij jou, Anja. En bezig met voor de zoveelste keer een noodoproep te doen aan mijn fractieleden in de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Dat de houding die wij hier innemen onherroepelijk leidt tot dergelijke gruwelijke binnenbranden en ik hen dus medeverantwoordelijk houd voor wat nu gebeurt, door ons heilloze almaar in dezelfde groef blijven hangen.

  10. Is dit niet precies wat Israël goed uitkomt? Hamas aan de macht, geen partner om mee te onderhandelen, dus een prima alibi om “orde op zaken” te gaan stellen.

  11. Ze hebben er in ieder geval alles aan gedaan om dit te veroorzaken. En wij hier in Europa hebben toegekeken, en vonden dat we maar niet met de Hamas regering moesten gaan praten. We laten de Palestijnen al vele jaren in de steek.

  12. Ik dacht dat de grote arabische landen financiele steun gaven aan de Palestijnen en als bemiddelaar optraden ? Waarom altijd maar focussen op de VS en Europa ? De berichten hier zijn heel eenzijdig en duidelijk gekleurd.

  13. Absoluut zijn de berichten hier duidelijk gekleurd, Patrick. En als je dat ‘eenzijdig’ vindt, de situatie is nogal eenzijdig. Waarom we altijd maar focussen op de VS? Omdat die de bezetting financieren en ondersteunen, en direct verantwoordelijk zijn. Zonder die steun zou de bezetting zo zijn afgelopen. En waarom Europa? Omdat wij dat zijn, en wij zijn medeplichtig aan het voort laten bestaan van de ellende.
    En wat je ook van de Arabische landen kunt zeggen: zij zijn het niet die de Palestijnen bezet houden. Simpel genoeg zo?

  14. Las vandaag in Trouw een gesprek met Palestijnse minister van financien
    Ondanks de boycot is de financiele stroom dit groter dan voorgaande jaren volgens zijn zeggen.
    Dat geld is dus niet bij de burger gekomen.

  15. Het extreme gebuik van geweld door Hamas toont alleen maar het gelijk van Olmert en het westen aan om de relatief gematigde Fatah te steunen.

  16. Dat is een hele domme opmerking, Patrick. Israel en Europa hebben verzuimd om met Hamas te praten toen die in de regering waren gekozen, en ze alles op alles te zetten om deel te nemen aan het politieke proces. Daarna is in Gaza, mede door de boycot, de economische situatie zo verslechterd, en kwam Gaza in zo’n situatie terecht van rechteloosheid en een vrijwel niet funktionerende overheid, dat het tot vergaande clashes heeft geleid. Jij draait de zaak eenvoudig om, terwijl je toch intelligent genoeg zou kunnen zijn om de volgorde van de gebeurtenissen onder ogen te zien.

    En Jaap: dat geld is wel degelijk bij de burgers terecht gekomen. Waar denk jij anders dat de afgelopen tijd anderhalf miljoen mensen vrijwel zonder enige bron van inkomsten van gegeten hebben, en waarom ze niet geheel zijn verhongerd? Waar het geld dus niet terecht is gekomen is bij de Palestijnse overheid. En dat heeft veel bijgedragen aan de huidige crisis. En waar het geld in deze nood dus ook niet terecht gekomen is, is bij de opbouw van de economie die geheel was ingestort – waardoor er ook meer noodhulp dan voorheen heen moest. Goddank kwam die noodhulp dus nog. Maar het is duidelijk dat er meer en wat anders nodig is dan noodhulp aan de burgers. Maar dat wist je al.

  17. Anja, zou jij met iemand praten die jou niet erkent en je van de aardbodem wil vagen ?

    En over dat geld : Misschien is het een idee om de weduwe van Arafat te bellen ? De schijnt nog vele miljoenen op europese bankrekeningen te hebben staan. Of zijn de vele gevallen van grootschalige fraude door Palestijnen ook de schuld van het westen ?

  18. Je begint hier weer opnieuw met de bekende rotzooi, Patrick. Israel heeft vanaf de Oslo accoorden stelselmatig geweigerd om de Palestijnen als gesprekspartner te accepteren, en bij elke volgende regering daar nieuwe smoezen voor bedacht. Nu doen ze net of Abbas de enige Palestijn is met wie ze kunnen praten, maar toen hij aan de macht was werd hij evengoed als ‘niet relevant’ terzijde geschoven. Israel probeert al jaren om serieuze onderhandelingen uit de weg te gaan.
    Wat je kunt weten, want daar is op dit weblog al vele keren aandacht aan geschonken. En dit zijn in het kort de feiten die je ook allang kunt weten:
    De Palestijnen hadden tot twee keer toe Israel erkend, wat geen moment heeft geleid tot het stopzetten van de verdergaande bezetting.
    Israel is nog geen moment bereid geweest om ook maar in de verte te voldoen aan de drie eisen die wel aan de Palestijnen worden gesteld: ophouden met geweld, erkennen van de andere kant, het opvolgen van de verdragen. Dus misschien kun je voor de verandering Israel eens vragen wanneer ze Palestina gaan erkennen.
    En verder is het de vraag wat Hamas zou moeten erkennen, welke staat Israel als Israel zelf niet bereid is om te zeggen waar de grenzen van de staat liggen – zoals Mohammed Omer gisteren nog zei – is dat Israel van binnen de grenzen van 1967 – in dat geval had je de Palestijnen zo mee, of pikt Israel de bezette gebieden of een groot deel daarvan mee en verwachten ze van de Palestijnen dat die hun handtekening zetten onder een blanco checque? Jullie erkennen de staat Israel en wij beslissen dan wel eenzijdig waar die ligt?

    Verder is het nogal een gotspe om het de Palestijnen kwalijk te nemen als die het liefste zouden willen dat ze wakker zouden worden uit een boze droom en Israel was verdwenen, gezien de verwoesting die de bezetting onder hen aanricht. Zeker als je weet dat er in de Knesset openlijk wordt gesproken over de deportatie van Palestijnen zelfs uit Israel, en het feitelijk geheel onmogelijk maken van een Palestijnse staat door steeds verdergaande annexatie. Dus zou je je niet eens bezig willen houden met dat deel van Israel dat het liefst de Palestijnen van de aardbodem zouden willen vagen en dat nog openlijk zeggen ook?

    Die van de weduwe van Arafat heeft ook al en erge baard, Patrick. Dat er sprake was van corruptie in Fatah is bekend, Fatah is daar erg op afgestraft, en er is al in geen jaren meer sprake van.

    Dus, Patrick, je loopt hopeloos achter met de riedel die je hier weer af wilt steken, je vindt het kennelijk niet de moeite je beter op de hoogte te stellen van wat er hier aan serieus materiaal al is geplaatst, en voor zover je van plan was om de rest van het vaste repertoire van de Israel-apologeten hier weer af te draaien, doe maar niet. Die hebben we al gehad.

  19. Als het geweld van de Palestijnen te verklaren valt vanuit een post-traumatisch stress syndroom, na blootstelling aan Joods geweld (wat ik heel plausibel acht), hoe is dan het Joodse geweld te verklaren? Zou dat ook voort kunnen komen uit een post-traumatisch stress syndroom? In hoeverre heeft niet de holocaust hele generaties beinvloed? Zou er sprake kunnen zijn van een soort derde-generatie post-traumatisch stress syndroom vanwege die holocaust? In dat geval zou Europa zich al helemaal de ogen uit de kop moeten schamen dat ze hier werkeloos staan toe te kijken!

  20. Ja, Wessel, daar heb je absoluut een punt te pakken. Dat Israel zich verdedigt tegen aanvallen, dat zou elk ander land ook doen. Maar het is niet voor niets dat zelfs medestanders het vaak hebben over de disproportionaliteit ervan. Ook blijft Israel zichzelf maar presenteren als bedreigd, terwijl ze allang een gigantisch militair overwicht hebben en door de grootste supermacht worden gesteund. Elke opeenvolgende Israelische regering kan het overgrote deel van de bevolking met gemak manipuleren door op die oude angst – ze zijn er op uit om ons te vernietigen – in te spelen – en ‘veiligheid’ tot een soort religie te verheffen waarvoor elke maatregel, tegen de mensenrechten in, tegen het internationale oorlogsrecht in, tegen alle verdragen in en uiteindelijk ook tegen het eigenbelang op lange termijn in is gerechtvaardigd. Ook houdt dat oude angstsyndroom de mogelijkheid tegen om van Israel een gewone democratische staat te maken met gelijke rechten voor iedereen en niet alleen voor joden. Ik denk dat de veiligheid van de joden, die nu ongeveer nergens zo onveilig zijn en zich nergens zo onveilig voelen als in de joodse staat, daar zeer mee gediend zou zijn, maar voor de mensen die zich nog in dat oude angstsyndroom verschanst hebben klinkt het alsof ook ik de joodse staat wil vernietigen.

    En ook Europa heeft een klap van de oorlog te pakken, al was het maar omdat zoveel mensen nog erge moeite hebben om de mensen van toen, extreme slachtoffers van een industrieel uitgevoerde poging ze geheel uit te roeien, nu te zien als daders. Alsof, zo voelt het kennelijk voor veel mensen, je als je nu zou erkennen dat in de naam van het jodendom in Israel vreselijke dingen gedaan worden met een ander volk, dat bovendien part noch deel heeft gehad aan de jodenvervolging, je met terugwerkende kracht zou ontkennen wat de joden is aangedaan. Alsof je verraad zou plegen aan hun nagedachtenis. Een Palestijnse psychiater zei: wij zijn de slachtoffers van de slachtoffers en dat maakt het voor jullie zo moeilijk om te zien wat er echt gebeurt.

    Ik hoor veel mensen, openlijk of een beetje met de blik over de schouder of niemand ze hoort, zeggen: hoe kunnen de mensen die zelf weten wat het is zich nu zo gedragen tegenover een ander volk? Als je dat als serieuze vraag oppakt is daar wel een antwoord op. Ik schreef jaren geleden een lang artikel: de doornenkroon van het lijden. Het is in twee delen op dit weblog te vinden. Hier en hier.

  21. Anja je verwijt Patric oude riedels af te steken maar jij komt ook niet verder dan steeds jouw “mantra’s”te noemen.
    Als de totale som aan financiele steun gelijk of meer is dan het jaar er voor volgens de Palestijnse minister van Financien,waar is het geld dan gebleven. jouw verklaring is niet steekhoudend want het jaar ervoor was de economie net zo beroerd. Dat de overheid, ondanks onbrekende financien, die er dus wel waren, de veligheid van zijn burgers niet kan waarborgen is een manco van deze overheid en moet je gemakshallve niet in de schoenen schuiven van Europe en VS. Ik denk dat het straks zeer rustig word in de Gaza strook.Ik neem niet aan dat jij binnenkort ongesluierd jouw respectabel project kunt bezoeken, nog los van het feit dat je de Gaza, misschien mede door Israel, niet meer inkomt.

  22. Als er steeds maar weer dezelfde riedels worden afgestoken dan krijg je ook steeds maar dezelfde antwoorden, Jaap. Maar daar houd ik dan nu ook weer mee op.
    Als je niet kunt volgen wat ik heb gezegd, ga eens naar het verhaal van econome Sara Roy, over de stelselmatige afbraak van de Palestijnse economie, de ‘de-development’ ervan, of ga anders even buurten bij de Wereldbank die ook al enige keren heeft gewaarschuwd voor de gevolgen van de economische afbraak die deel uitmaakte van de bezettingspolitiek.

    Inderdaad is het de vraag of ik straks nog in de Gazastrook kan werken. Hartelijk dank voor je medeleven.

  23. Anja, je schrijft dat elke Israelische regering de bevolking kan manipuleren door in te spelen op de oude angst voor vernietiging, en dat ze zo elke maatregel erdoor krijgt, ook als die tegen het eigenbelang op lange termijn ingaat. Dat begrijp ik niet. Welk belang is daar dan mee gediend? Gaat het alleen om de kortetermijnbelangen van de parlementaire partijen? Houden de partijen elkaar in een wurggreep om kortetermijnwinst te behalen? Of zit er een andere belanghebbende partij achter met heel andere doelen? Wie wint er bij deze situatie, of wie denkt er te winnen?

  24. Wat elke opeenvolgende regering voor ogen stond, al vanaf het begin, is hoe krijgen we zoveel mogelijk land met zo min mogelijk Palestijnen er op. Zie Ilan Pappe, hier op dit weblog.

    Het probleem voor Israel is dit: ze willen drie dingen die niet met elkaar te verenigen zijn: ze willen een joodse staat dus met een joodse meerderheid. Ze willen tegelijk een soort van democratie zijn, want daarmee halen ze de steun binnen van het Westen en de VS. En ze willen zoveel mogelijk land.

    Dan is het dus heel erg stom om te proberen toch nog meer Palestijns land in te lijven, dat hoe dan ook nog bewoond wordt. De strategie is dus (wederom Pappe) een langzame etnische zuivering, en de Palestijnen die niet weg te krijgen zijn opsluiten in enclaves binnen de grenzen van Groot-Israel. Maar als je dat doet ben je ze dus feitelijk nog niet kwijt.
    Erken je, vroeger of later, dat je veel Palestijnen met het land mee hebt ingelijfd, en lukt het je niet om ze eeuwig in bantoestans op te sluiten, wat Z-Afrika ook niet gelukt is, dan zit je met grote bevolkingsgroep niet-joden en ben je de joodse meerderheid kwijt. Dan kun je dus kiezen voor een verdere poging tot deportatie, wat niet makkelijk zal lukken aangezien de omringende landen zeker niet nog meer vluchtelingen willen hebben, je kunt kiezen voor een formele apartheidsstaat, en de Palestijnen bijvoorbeeld geen stemrecht geven, waarmee je je in het Westen niet populairder maakt, of je kunt kiezen voor een normale democratie met gelijke rechten voor iedereen. Dat laatste is niet populair als gedachte, en wordt door velen ervaren als de vernietiging van de joodse staat.

    Maar de oplossing die voor de hand lag, namelijk van de Westoever en de Gazastrook een levensvatbare Palestijnse staat maken naast Israel is ook niet populair, want dan zou je 22% van het land terug moeten geven. Feitelijk hebben de opeenvolgende regeringen dat al door steeds verdergaande bezettingspolitiek, nederzettingen, muur, onmogelijk gemaakt.
    Dan blijft er dus niet zoveel meer over dan het eindeloos handhaven van de status quo, wat neerkomt op een eindeloze, slopende, dure en demoraliserende bezetting – zolang als de VS daarin mee gaat en niet op een dag zegt het kost ons te veel en het brengt ons te weinig. Ook omdat je daarmee altijd vijanden houdt bij de andere landen in het Midden Oosten. En om dat vol te houden is het dus nodig dat je bevolking blijft denken dat je permanent door die Arabieren bedreigd wordt, dat de Palestijnen niet uit zijn op een rechtvaardige vrede maar heel Israel wil vernietigen. Wat op den duur natuurlijk wel steeds meer waar gaat worden. Want de steeds verder opgeschroefde ellendige bezetting, terwijl de wereld toekijkt en niets doet, voedt natuurlijk ook de radicalisering. Zoals we dat op dit moment ook kunnen zien gebeuren. We vergeten wel eens dat Hamas voortkwam uit de eerste intifada, en dat de Palestijnse gebieden daarvoor een seculiere staat in wording waren. En we vergeten ook dat we, vergeleken met nu, veel ‘gematigder’ Palestijns leiderschap hebben gekend, dat bereid was tot een vergaande historische concessie: namelijk het opgeven van driekwart van hun land in ruil voor echte vrede. Die zijn daarmee compleet op de koffie gekomen, want Israel is geen moment serieus aan de gang gegaan om die overige kwart terug te geven en mee te werken aan een Palestijnse staat, en heeft er dus zelf alles aangedaan om intifada 1 en intifada 2 te veroorzaken en nu dus een radicalisering waarvan het de vraag is of die nog terug te draaien is. Ze hebben er alles aan gedaan om dit monster te ceeeren.

    Het punt is dus dat Israel in feite geen houdbaar plan heeft voor de lange termijn, zolang ze niet minstens twee van de drie dingen die ze willen opgeven. Probeer het: vraag een Israeli naar waar het naar toe moet, en meestal krijg je eenvoudig geen antwoord.

    Kort samengevat, kort door de bocht.

  25. Anja,

    Ondanks de eerdere formele erkenning van Israel (volgens de grenzen van 1967) door de Palestijnen c.q. Arafat, is het nooit tot een feitelijke erkenning gekomen: de palestijnse autoriteiten hebben nooit de (zelfmoord)aanslagen kunnen voorkomen. Volgens mij is dat telkens, al dan niet impliciet, de reden geweest voor Israel de bezetting/controle/militaire ingrepen te laten voortduren.

    Bovendien is er het (fundamentalistische) islamitische leerstuk over joden, dat nimmer is teruggenomen, nee sterker, door Hamas weer van stal is gehaald, en nota bene door de Palestijnen in meerderheid bij de verkiezingen is erkend.

    Desalniettemin, Israel zou er heel goed als teken van goede wil te stoppen met bezetting/controle/militaire ingrepen in de Palestijnse gebieden. Vervolgens, en wat jij ‘deporatie’ noemt, is de heen- en terugkeer van Isrealische moslims naar de Palestijnse gebieden een binnenlandse veiligheidsmaatregel: de demografische groei van het aantal moslims in Israel is daarvoor mede een aanleiding. MAAR DAN WEL IS DE VOORWAARDE EEN LEVENSVASTBAAR PALESTINA!

  26. Je komt een eind, Wiebe, maar je haalt de volgorde nog door elkaar. Na de Oslo accoorden, toen Arafat zijn handtekening zette onder die historische concessie ging Israel gewoon door met de nederzettingenbouw. Ook Rabin heeft die geen moment gestopt. Gaandeweg werd het de Palestijnen toen duidelijk dat er totaal geen ernst gemaakt werd met het bouwen van een Palestijnse staat. Hun economische situatie verslechterde toen de gebieden steeds verder werden afgesloten. Toen pas zijn de eerste zelfmoordaanslagen gekomen. En je bent misschien vergeten welke zelfmoordaanslag het voorbeeld heeft gegeven: die van de kolonist Baruch Goldstein die de Ibarhimimoskee in Hebron binnen stapte en tientallen biddende Palestijnen neermaaide met een automatisch geweer. Zijn graf is nog steeds een bedevaartoord.

    Wie denkt dat het de zelfmoordaanslagen zijn geweest die de aanleiding waren voor de bezettingspolitiek, in plaats van andersom, gelooft dus wat Israel ons wil laten geloven. Kijk naar de muur: die is ons ook verkocht als een veiligheidsmaatregel, terwijl een kind kan zien dat die aanslagen niet tegen zal houden, maar wel deel uitmaakt van een vergaand plan om de Palestijnen in reservaten op te sluiten. Wie er ogen voor had zag het vanaf het begin, gewoon door op de kaart te kijken. Maar het heeft jaren geduurd voordat dat in onkritisch Nederland een beetje door begon te dringen.

    De geschiedenis van Hamas zou ook wel een beetje meer aandacht kunnen krijgen. De vermaledijde passage in het oude grondvest is inderdaad nooit formeel geschrapt, maar de daden van Hamas die steeds meer richting politieke oplossing gingen spreken een andere taal. Ook is nooit opgemerkt dat het Hamas was die wapenstilstanden aanbood, en hield, tot Israel door door te gaan met de targetted killings en de aanslagen daar weer een eind aan maakte. Hoe het nu verder gaat, dat zullen we moeten zien. Duidelijk is in ieder geval dat Hamas niet beloond maar bestraft is voor hun pogingen om aan een democratisch proces deel te nemen en het gewapende verzet op te geven. Ze hebben er niets voor terug gekregen behalve honger en de woede van een deel van de bevolking die hun levenstandaard nog verder achteruit zag kachelen.

    En met deportatie bedoel ik gewoon deportatie, Wiebe. Zie Ilan Pappe. En inderdaad, dat de Palestijnen gemiddeld meer kinderen krijgen dan de Israelische joden, die bovendien de neiging hebben om stilletjes te vertrekken, dat is wat Israel ziet als de ‘demografische tijdbom’. Dus gaan we weer terug naar hierboven. De keuzes waar Israel voor staat en die ze niet willen nemen. Ja, een levensvatbare staat Palestina zou mooi zijn, maar zie onder ogen dat dat waarschijnlijk al een gepasseerd station is, en dat tot op de dag van vandaag ook de VS en Europa niets meer doen dan af en toe roepen dat ze dat ook een mooi idee zouden vinden.

  27. En ik zeg het nog maar even: je hoeft hier niet aan te komen zetten met mededelingen dat alle Arabieren nu eenmaal corrupt of gewelddadig zijn, noch met mededelingen dat je van die joden toch niets anders hoeft te verwachten.

  28. Anja,

    Dank je voor de les!

    Maar vergeet ook Arafats rol niet. Slechts enkele uren na het handen schudden voor het Witte Huis tussen Arafat en Yitzak Rabin, zond de Jordaanse tv een boodschap uit in het Arabisch waarin Arafat het ondertekende Oslo-akkoord, de eerste stap noemde op weg tot vernietiging van de staat Israël: “Ik heb met het ondertekenen van de Oslo-akkoorden de eerste spijker aan de Zionistische doodskist getimmerd.”

    Tja.

  29. @ Bert Erends (5):

    Ja, die Verhagen is bar en boos. (Dat was tevoren natuurlijk al duidelijk). In erbarmelijk Engels heb ik hem horen zeggen dat hij bang was dat Hamas “too much position” zou krijgen. We zijn wel gezegend met zo’n minister van buitenlandse zaken!

  30. Het zou kunnen dat Arafat naar de Arabische wereld, die voor een deel vond dat hij een veel te grote knieval had gemaakt naar Israel, zijn revolutionaire gezicht wenste te redden door nog wat ouderwetse oorlogstaal uit te slaan. Maar ik zou ook wel even willen zien wat de bron is van die uitspraak. Er wordt tot op de dag van vandaag van alles beweerd wat vervolgens, bij juiste vertaling, niet blijkt te kloppen. Er zit een gehele nieuwsdienst op, Memri, opgericht door Israeli’s, die niets anders te doen heeft dan de negatieve berichtgeving uit de Arabische wereld te vertalen en rond te sturen. En daarbij blijkt er niet altijd erg netjes omgesprongen te worden met wat er werkelijk is gezegd. Dus hoe betrouwbaar is jouw bron?

  31. Al is het mijn beroep, ik kan even het nut niet inzien van wijdlopig wordende historische beschouwingen over de oorzaken van het conflict. De kern van de huidige toetstand is dat in Gaza en wijde omstreken íedereen ‘redeloos, radeloos en reddeloos’ is. En dat blijft nog wel een aantal jaren zo. Daar kan geen geschiedenisles tegenop. Vooral niet, als de ‘historici’ hier ook nog eens hun onderlinge onmin blijven uitleven. Vaak met uit hun contekst gerukte feiten als ‘bewijs’.

    Het enige wat we kunnen proberen is een beweging ondersteunen of op gang brengen die duidelijk maakt: zo kan het niet langer. Als we het daarover eens zouden zijn, zouden we hier redelijk met elkaar kunnen gaan praten, in de kerk van Rijen, in de moskee van Amsterdam, binnen en tussen de politieke partijen en waar verder mensen bij elkaar zijn. Dat zou misschien een voorbeeld kunnen zijn waaraan de strijdende partijen daar iets hebben.

    Maar als dat hier al zo moeilijk van de grond komt, hoeveel tijd, bloed, zweet en tranen gaat het daar dan niet kosten? We zullen weerbaar moeten blijven: een groot geloof en heel veel geduld moeten hebben.

    Het lijkt een preek, maar andere woorden heb ik niet.

  32. Ook als je weet: zo kan het niet langer, is het nodig dat je weet wat er niet langer kan, Gerard. Zolang je het, bijvoorbeeld, hebt over ‘strijdende partijen’, en niet begrijpt dat het niet gaat om een oorlog tussen twee landen, maar tussen een bezettende staat met een leger en een machtige bondgenoot, tegenover een bezet volk dat verdreven werd, zul je met de beste bedoelingen niet met een oplossing aan komen zetten die zoden aan de dijk zet. Zonder de geschiedenis begrijp je ook niet waarom Israel zo hecht aan een joodse staat en zonder geschiedenis begrijp je ook niet dat er niks op te lossen valt zolang je het vluchtelingenprobleem er niet in betrekt. En zonder geschiedenis begrijp je niet waarom de Gazastrook nu in elkaar stort en mensen elkaar bestrijden die dat nog nooit eerder hebben gedaan. Dus ik vind het prima als mensen ‘redelijk met elkaar gaan praten dat het zo niet langer kan’. Als ze dan ook maar de volgende stap nemen en daar is minimaal inzicht in wat er aan de hand is geen overbodige luxe voor.

  33. Laat ik dan proberen duidelijk te maken wat er volgens mij aan de hand is:

    1. Er zijn niet twee staten of twee partijen met elkaar in de slag maar een hele reeks partijen: Israël, Palestina(s), Fatah, Hamas, joodse kolonisten, Vrede Nu, en ga zo maar door. Dat maakt de zaak zo gecompliceerd, en daarom is ze niet op te lossen door zonder meer uit te gaan van ’twee staten’ die met elkaar in oorlog zijn. Dat is een formalistisch wordende analyse, die (zoals Rob de Wijk in een recente, hier omstreden column duidelijk maakte) de zaak ook niet direct verder helpt: binnen de ‘normale’ politieke en strategische kaders is geen oplossing in zicht. Dus zal er iets anders verzonnen moeten worden.

    2. Buiten het Midden-Oosten kiezen ook allerlei staten, groepen, organisaties, mensen hun positie en dat gebeurt op even ingewikkelde motieven als daar door elkaar gehaspeld worden. De discussie hier wordt ook redeloos, radeloos, reddeloos. Daardoor worden de tegenstellingen in het Midden-Oosten nog eens extra aangewakkerd.

    3. Als ik zeg: ‘zo kan het niet langer’, dan bedoel ik dat je er niet langer in berust dat dit tot een permanente staat van oorlog moet leiden. Wat er ook in de geschiedenis is gebeurd, aan het geweld dáár en het elkaar vliegen afvangen híer moet een einde komen. En voor ons geldt dat we vooral aan de situatie hier moeten werken.

    4. Natuurlijk is de geschiedenis belangrijk, maar als je begint met op grond daarvan al allerlei eisen vooraf te stellen, komt er nooit iets van de grond. Dan is elke nieuwe poging binnen de kortste keren een herhaling van de voorafgaande mislukkingen. Het is een van de weinige dingen die je uit de geschiedenis kunt leren: ‘gesprekken’, ‘dialogen’ en ‘onderhandelingen’ lukken niet, als er nog gevochten wordt. In deze topic zie je ondertussen een mooi voorbeeld wat er hier gebeurt, als je bij de geschiedenis blijft hangen: het gesprek verzandt in détails.

    5. Waarschijnlijk na nog een hele periode van bloedige ervaringen zullen de mensen daar (van alle partijen) tot de ontdekking komen dat ze toch zullen moeten leren met elkaar samen te leven. Net zo goed als wij een hele tijd nodig zullen hebben voordat we ònze problemen aan kunnen pakken. Dat wordt behalve een kwestie van ‘politiek’ ook een van ‘educatie’. Geschiedenis is daarin een hulp-, geen hoofdvak.

  34. Laat maar, Gerard. We beginnen weer opnieuw: ‘leren met elkaar te leven’. Je negeert liever alles wat je al weten kunt, mede door dit weblog, je negeert de politieke analyse van wat er aan de hand is en noemt dat ‘formalistisch’. Ga jij maar wat anders verzinnen. Ik hoor het wel als je zo ver bent, wat je denkt bij te dragen.

  35. Er wordt inmiddels gezinspeeld op herbezetting van de Gazastrook door Israël. Er gaan ook geruchten dat aan de VS gelieerde elementen binnen Fatah (noem het infiltranten) deze burgeroorlog hebben ontketend.

  36. Hendrik Jan, het is niet waarschijnlijk dat Israel over zal gaan op een ‘herbezetting’ met grondtroepen, anders dan wat ze nu al doen, aanvallen vanuit de lucht. De sneuvelbereidheid van de gemiddelde Israelische soldaat is niet wat ie was, en al helemaal niet als ze niet kan worden verteld dat Israel bedreigd wordt. Er zal niet veel animo zijn om die heksenketel binnen te stappen en het doelwit te worden van alle woede, die nu nog zo handig op elkaar wordt bot gevierd. Dus ik geloof het nog niet. Er wordt over gepraat, ook in de Knesset, maar er wordt altijd al over gepraat, in de trant van zullen we nu eens korte metten met ze maken.

    Natuurlijk gaan er veel geruchten en zullen alle kanten beweren dat de andere kant is begonnen. Fatah had geen belang bij een burgeroorlog, ze weten heel goed dat ze niet sterk staan en de helft van de bevolking Hamas steunt. Het verhaal dat ik nu uit betrouwbare bron heb gehoord, is dat de gevechten meerdere malen zijn begonnen door mensen die niemand herkent, wat kan wijzen op collaborateurs. Dat die er zijn is bekend, veel van de aanslagen tot nu toe zijn gepleegd met hulp van collaborateurs. dat lijkt me tot op heden waarschijnlijker.

  37. Anja,

    Mijn informatie over Arafat heb ik van Benny Morris en een Arabisch journalist.

    Waarom, in godsnaam, lukt het de Palestijnen niet om een politieke partij op te richten die 1. Israel erkent (zoals Fatah), en die 2. niet-corrupt is (zoals Hamas) en die 3. seculier is?

  38. In godsnaam?
    1. Over het ‘erkennen van Israel’ is genoeg gezegd. Arafat deed het, het heeft geen Palestijn geholpen.
    2. Fatah was corrupt en is het niet meer.
    3. Fatah was seculier en ook dat heeft ze niet geholpen.
    Zouden de Palestijnen nu de rechten hebben die elk ander volk hoort te hebben wanneer ze de in jouw ogen ideale partij hadden? Zouden ze, als ze die in jouw ogen ideale partij hadden nu een eigen staat hebben? Zouden hun vluchtelingen hun rechten hebben gekregen? Het ziet er niet naar uit, Wiebe. Waarom verwacht je van de slachtoffers van geweld en verdrijving dat ze nettere en edeler mensen zijn dan anderen? Kun je niet gewoon aanvaarden dat ze onrecht aangedaan wordt ook als ze zich niet zo gedragen als jij graag zou willen?

  39. Gerard,

    Wat vind je hier van? http://www.ein-bustan.org
    Enerzijds denk ik dat dat initiatief bijdraagt aan een oplossing voor het conflict in het Midden-Oosten, anderzijds meen ik dat mijn ervaring en de geschiedenis mij leert dat als zo’n initiatief groot wordt bepaalde machten meestal met economische belangen zo’n initiatief zullen tegenwerken en op z’n minst door inpalmen onschadelijk zullen maken. Zoals nu ook (Amerikaanse) machten met economische belangen graag het Europese sentiment van bedreigde slachtoffers in Israël in stand houden.

    Groet,

  40. @ Bert Erends (44)

    Bert, het is natuurlijk onmogelijk om vanaf mijn bureaustoel iets als een oordeel over dit project te geven. Ik moet ooet ook vooropstellen dat ik heel weinig affiniteit heb met de antrhoposofissche principes waarop het is gebaseerd.

    Ein Bustan is m.i. een eerlijke poging om van de kleuterschool een gemeenschapje te maken waarin Arabische en Joodse kinderen leren samenleven. Dat kan een ervaring zijn die inspirerend is voor hun verdere leven. Veel zal daarbij afhangen van de manier waarop zij daarmee omgaan in het ‘reguliere’ onderwijs waarheen zij na twee jaar ‘Kindergarten’ vertrekken. Hoe dat in elkaar zit weet ik niet. Een belangrijke vraag is hoeveel invloed de ‘Bustan-ouders’ op de vervolgscholen van hun kinderen kunnen en willen uitoefenen.

    De voornaamste betekenis van dergelijke projecten ligt in de uitstraling die zij kunnen hebben naar ‘gewone’ scholen. Als daar, om te beginnen bij enkele docenten en/of ouders, belangstelling ontstaat voor de mentaliteit en methodes van Ein Bustan, kan ook in die kring een veranderingsproces vastere vorm krijgen. Dan krijg je een bredere beweging waarin wel de anthroposofische inspiratie op de achtergrond raakt maar waarvan de maatschappelijke impact evident is.

    Het is daarvoor niet altijd nodig dat het oorspronkelijke initiatief ‘groot’ wordt. De voorbeeldwerking lijkt mij, op grond van mijn ervaringen met en de geschiedenis van onderwijsvernieuwing, belangrijker dan b.v. de ontwikkeling van Ein Bustan tot een complete Vrije Scholengemeenschap.

  41. Beste verdedigers van de Israel politiek.

    Ik hoor allerlei argumenten voorbij komen, die overal vandaan worden gehaald, om de Israëlische politiek te verdedigen… Sommige met een kern van waarheid, sommige zijn complete onzin.

    Wat ik mis in jullie reacties: Wat is jullie oplossing voor dit conflict?
    Dat zou ik nou eens graag willen horen…

    Met vriendelijke groet,

    Alexander E

  42. Een nieuwe politieke partij is missschien een oplossing voor de Palestijnen.Er is weinig om voor te kiezen op het ogenblik.Hamas is voor Gaza wellicht een oplossing,maar voor de rest van de wereld niet.Fatah heeft zichzelf in diskrediet gebracht met corruptie.Er is een no win situatie geeschapen. De intellectuele elite ,artsen,advocaten enz. zouden het voortouw kunnen nemen tot het stichten van een politieke partij ,waarmee iedereen door een deur kan.Die is namenlijk voor teveel mensen (terecht of onterecht) gesloten.

  43. Ik zal het ze doorgeven, Guy, daar hadden ze zelf nauurlijk nog helemaal niet aan gedacht.
    Ondertussen, in plaats van te bedenken wat de Palestijnen moeten doen, zou het niet een goed idee zijn om te bedenken wat wij (en jij) hier kunnen doen?

  44. Kan ik ondersteunen, Melissa. Het is een uitstekende film om een idee te krijgen wat er gebeurt, met name vooral op de Westoever.

  45. Quote:

    “Een noodkreet van psychiater Eyad Sarraj uit Gaza, een van de weinige berichten van binnen uit die me bereikt. Sarraj ziet heel goed hoe het interne geweld ontstaat: dat de Palestijnen vernederend zijn verslagen door Israel, en dat de hele wereld toekijkt en niets doet, veroorzaakt een implosie van geweld: waar de grote vijand niet verslagen kan worden, richt het geweld zich op de kleine vijanden binnen de grote gevangenis die Gaza heet. En nog een factor: een groot deel van met name de mannelijke bevolking is zelf meermalen slachtoffer geweest van vergaand geweld, in de Israelische gevangenissen, waar martelen nog steeds heel gewoon is. En ook dat is een mechanisme dat we kennen: mannen die vernederd en geslagen zijn kunnen zelf verruwen, geweld wordt gewoon, ze kunnen vaak geen maat meer houden. Of om het in klinische termen te zeggen: bij het post-traumatische stress syndroom is een chronisch verstoorde agressiehuishouding een van de mogelijke symptomen”

    Allemaal heel logisch, maar geldt dat niet net zo goed voor de Joodse bevolking? Hoeveel geweld en vernedering hebben zij door de eeuwen moeten verduren? Zou er bij de Israëliers geen ptts bestaan? En is het geweld van Palestijnen iets van de laatste tijd? Al in het begin van de vorige eeuw vonden er terroristische acties tegen Joden plaats en toen was er toch nog geen sprake van ptts door vernedering en geweld tegen hen?

    Het is zonder twijfel tragisch wat er nu in Gaza gebeurt en de burgerbevolking is weer eens het slachtoffer, maar om dan de schuld af te schuiven naar Israël en het Westen lijkt me toch een verkeerde benadering van het probleem. Wordt het niet eens tijd dat Hamas en Fatah leren de hand in eigen boezem te steken en proberen om een geweldloze manier te vinden om hun machtsstrijd te strijden. Een beetje introspectie zou geen kwaad kunnen.

  46. Als het je interesseert, over collectief trauma heb ik een uitgtebreid artikel over geschreven, Elly, de doornenkroon van het lijden. Hier en hier.
    Verder mag je je wel beter op de hoogte stellen, en als je de moeite wilt nemen kun je daar op dit weblog veel over vinden. Israel is volledig verantwoordelijk voor de verdrijving van de Palestijnen en het vluchtelingenprobleem, voor de bezetting, voor de reeks van schendingen van mensenrechten en internationaal recht. Helaas, ook als je graag een mening aanhangt in de trant van ‘waar er twee vechten hebben er twee schuld’, valt van de volstrekt onevenredige machtsverdeling, bezetter tegenover bezet volk, niks af te halen. Zie daarvoor op dit weblog ‘de paradigmastrijd’. Hier. Of ga naar de samenvatting van de situatie in ‘het beloofde land, het beroofde land dat ik samen met Harry van Bommel schreef, hier. En lees ook wat hierboven al staat.
    Palestijnen hebben heel veel geprobeerd op geweldloze wijze. Onder andere Hamas, die de aanvallen op burgers hadden opgegeven en besloten om deel te nemen aan de verkiezingen en de oplossing via de politieke weg te zoeken. Daarvoor zijn ze niet beloond. Integendeel.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *